تحليل ژئوپليتيك روابط ايران و تركمنستان با تأكيد بر ديپلماسي آب و انتقال انرژي

با توجه به كمبود منابع آب و ريشه‌هاي تاريخي تنش‌هاي آبي در آسياي مركزي يكي از موانع رشد و توسعۀ پايدار در اين منطقه به‌طور تمام و تركمنستان به‌طور خاص بحران آب و چگونگي تخصيص و بهر‌ه‌برداري از منابع آب است. منافع متضاد آبي كشورهاي آسياي مركزي، گسترش مناطق بياباني و افزايش جمعيت، تركمنستان را با چالش آبي روبه‌رو كرده است؛ بنابراين تركمنستان براي مديريت اين مشكلات نيازمند منابع رودخانه‌هاي فرامرزي از جمله در حوضۀ آبي مشترك با ايران است. از سوي ديگر با توجه به محصوربودن تركمنستان در خشكي، اين كشور براي انتقال منابع غني گاز خود به بازارهاي جهاني، نيازمند بهره‌برداري از فضاي پيراموني از جمله پهنۀ جغرافياي ايران است. ايران نيز به‌عنوان قدرتي منطقه‌اي نيازمند ايجاد روابط اقتصادي و سياسي و استفاده از ظرفيت‌هاي ژئوپليتيك خود با تركمنستان است. نوشتار پيش‌رو نتيجۀ پژوهشي كيفي در رابطه با روابط ژئوپليتيك ايران و تركمنستان است. در اين نوشتار به‏دنبال يافتن پاسخي مناسب براي اين پرسش هستيم كه دو عامل منابع آب و انتقال انرژي چه تأثيري بر روابط ايران و تركمستان دارند؟ اين فرضيه مطرح است كه «مناسب‌ترين زمينۀ عملي ارتقاي روابط ايران و تركمنستان در دو حوزۀ هيدروپليتيك و ژئوپليتيك انرژي است؛ چراكه دو كشور در اين حوزه‏ها مكمل ژئوپليتيك يكديگر محسوب مي‏شوند». اما وضعيت ايران در نظام بين‌الملل در ارتباط با غرب سبب شده است كه با وجود زمينه‌هاي مناسب مبتني بر عامل‌هاي مشترك ژئوپليتيك اين روابط شكل نگيرد.