تحليل نقش خداباوري در كاركردهاي علوم انساني دستوري از منظر آيت‌‌الله مصباح يزدي (رحمه‌الله عليه)

Analyzing the Role of Theism in the Functions of Normative Humanities from the Perspective of Ayatollah Mesbah Yazdi

علوم انساني، كه ابعاد انساني پديده‌ها و كنش‌هاي انسان را مي‌‌كاوند، داراي دو بُعد توصيفي و دستوري‌ هستند كه هر كدام كاركردهايي دارند. علوم انساني در بُعد توصيفي به تعريف، توصيف، تفسير، تبيين و پيش‌‌بيني كنش‌‌هاي انساني مي‌‌پردازند و در بُعد دستوري خود نيز ارزشيابي و جهت‌‌دهي كنش‌‌هاي انساني را به‌عهده دارند. نوشتار حاضر، با روش توصيفي‌ـ‌تحليلي، در مقام پاسخ‌دادن به اين سؤال است كه ازنظر آيت‌‌الله مصباح يزدي، خداباوري چه تأثيري بر ابعاد دستوري علوم انساني دارد و اين تأثيرگذاري چگونه اتفاق مي‌‌افتد؟ نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن است كه خداباوري با تأثير در هدف نهايي شخص خداباور، در فرايند كشف ارزش‌‌ و نيز در جهت‌‌دهي كنش‌‌هاي اختياري انسان‌‌ها مؤثر است؛ چراكه از ديدگاه آيت‌‌الله مصباح يزدي، ارزش كارها با هدف نهايي سنجيده مي‌‌شود و جهت‌‌دهي عالمان علوم انساني نيز با توجه به هدف نهايي صورت مي‌‌گيرد. عالمان علوم انساني اسلامي كنش‌‌هاي اختياري آحاد جامعه را در جهت رسيدن به قرب الهي هدايت و جهت‌‌دهي مي‌‌كنند و از توصيه به افعالي كه در تضاد با اين هدف باشد، به‌شدت پرهيز مي‌‌كنند.

The humanities, which explore the human dimensions of human phenomena and actions, have two dimensions, descriptive and normative, each of which has functions. In the descriptive dimension, they define, describe, interpret, explain and predict human actions, and in the normative dimension are responsible for evaluating and directing human actions. The present article, with a descriptive and analytical method, is in a position to answer the question of what effect theism has on the normative dimensions of the humanities according to Ayatollah Mesbah Yazdi an‎d how does this effect happen? The results of the present study indicate that Theism is effective in the process of discovering value as well as in directing the voluntary actions of human beings by influencing the ultimate goal of the theistic person. Because from the point of view of Ayatollah Mesbah Yazdi, the value of actions is measured with the final goal and the orientation of humanities scholars is done according to the final goal; Scholars of the Islamic humanities guid and direct the voluntary actions of individuals in society in order to reach nearness to God, and strictly avoid advising on actions that contradict this goal.