كليدواژه :
شخصيت , روانشناسي اسلامي , رويكرد صفات , صفت , ساختار شخصيت
چكيده فارسي :
اين پژوهش با هدف گردآوري صفات و كشف ساختار شخصيت از منابع اسلامي، انجام شده است. براي تحقق اين هدف، از بررسي منابع اسلامي (قرآن كريم، روايات و كتاب‌هاي اخلاق اسلامي) حدود 25000 واژه گردآوري و پس از حذف موارد تكراري، مبهم و ناظر به جنبه‌هاي زيستي، تكاليف عبادي و حالت‌هاي زودگذر يك فهرست 103 واژه‌اي از صفات، بر پايه نظر متخصصان در منابع اسلامي تهيه شد. در مرحله بعد، روابط معنايي بين واژه‌ها از نظر شمول معنايي، هم‌معنايي و تقابل معنايي با استفاده از دو شيوه تحليل مؤلفه‌اي و معناشناسي ساخت‌گرا بررسي شد و درنتيجه واژه‌هاي مترادف و متضاد، عام و خاص، اصلي و فرعي، همگرا و واگرا و تك‌كانوني و چندكانوني از هم متمايز شد. نتايج اين مرحله از بررسي نشان داد برخي صفات هم‌معني و برخي تقابل معنايي دارند؛ هم‌چنين، دو صفت متقابل به لحاظ اينكه روي يك پيوستار قرار مي‌گيرند، مربوط به يك حوزه معنايي هستند. سرانجام با قراردادن واژه‌هاي هم‌حوزه همه 103 واژه گردآوري‌شده در مرحله قبل در 15 حوزه واژگاني طبقه‌بندي شد. هم‌چنين، سعي شد خصيصه‌هاي كانوني و پايه، از خصيصه‌هاي پيراموني و روساختي در هر حوزه متمايز شود. سرانجام نتايج حاصل از مطالعه كيفي با استفاده از روش معناشناسي زباني و همبستگي مفهومي واژه‌ها منجر به تعيين 15 خصيصه يا صفت بزرگ به‌عنوان عاملهاي اصلي شخصيت در بخش مطالعه كيفي شد: طمأنينه، اعتدال، بزرگي نفس، خوش‌خُلقي، مناعت طبع، انعطاف‌پذيري، تعهد، شادكامي، فعال‌بودن، عفت، ثَبات، زيركي، فروتني، پيوندجويي و تكليف‌پذيري.
چكيده لاتين :
This study aimed to collect personality traits and find personality structure from Islamic sources. In doing so, investigating Islamic sources (Holy Qoran, Hadiths, and the Islamic ethics books) around 25000 words were collected and after removing recurring and vague cases and of biological, ritualistic, and temporary states, a list of 103 trait words based on experts in Islamic sources were created. In the next phase, semantic relations between words in regards of meaning inclusion, antonymy, synonymy, using two methods of component analysis and structural semantics were investigated and as a result synonymous and antonymous, general and definite, original and sub-original, convergent and divergent, single-center and multi-center were distinguished. Results of this phase of study indicated that some traits have synonyms and some have antonymy; also, two opposing traits correspond to one semantic area because they locate on one continuum. Finally, with locating co-area words, all of the 103 words collected in the previous phase have been categorized in 15 lexical sectors. In addition, I tried to distinguish in each sector the central and basic dispositions from the peripheral and exterior dispositions. Eventually, results if qualitative study using language semantics method and conceptual correlations of words resulted in 15 dispositions or super-traits as main personality factors: collectedness, tranquility, bigheartedness, friendliness, gentleness, tractability, commitment, happiness, gregariousness, chastity, perseverance, cleverness, humility, bond-seeking, and accountability.
