مقايسه عوامل مديريتي مؤثر بر سكوت سازماني از منظر علم مديريت و ديدگاه اسلام

Comparison of effective administrative factors on organizational silence from perspective of management science and Islamic viewpoint

پژوهش حاضر با هدف بررسي تطبيقي عوامل مديريتي مؤثر بر سكوت سازماني از منظر علم مديريت و ديدگاه اسلام با روش تحليل متن انجام شده است. جامعه آماري اين پژوهش قرآن كريم و روايات ائمه معصومين (عليهم‌السلام) و متخصصان علوم ديني و علوم تربيتي بود. نمونه آماري به روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شد و آن دسته از آيات و رواياتي به‌كار گرفته شد كه با موضوع ارتباط داشتند و بخش متخصصان شامل 11 نفر از متخصصان علوم ديني و علوم تربيتي بود. از پرسش‌نامه محقق‌ساخته به منظور دريافت تأييد تناسب مقوله‌هاي استخراج‌شده با اهداف پژوهش استفاده شد. بر‌اساس يافته‌هاي اين پژوهش، تفاوت مفهوم سكوت سازماني از ديدگاه اسلام و علم مديريت عبارت است از امتناع كارمندان از بيان نظرات و عقايد و دغدغه‌هاي خود در موضع حق و با رعايت حدود الهي، درباره مسائل و مشكلات سازمان در سطوح مختلف مديريت و ساير افرادي كه قادر به مرتفع‌كردن اين مسائل در سازمان هستند. عوامل مديريتي مؤثر بر سكوت سازماني براساس آموزه‌هاي اسلامي در سه مفهوم كلي روابط ناكارآمد؛ موانع روابط حسنه؛ فقدان بينش، دانش و مهارت‌هاي تخصصي مفهوم‌بندي شد كه هريك از اين مفاهيم مشتمل بر مقولات و زيرمقولات متعددي است. به‌دليل آنكه برخي از عوامل سكوت سازماني در علم مديريت با عوامل استخراج‌شده از آموزه‌هاي اسلامي برخاسته از ابعاد فطري يا خُلقي انسان و مربوط به تكوين انسان است، وجوه تشابهي بين عوامل مديريتي مؤثر بر سكوت سازماني در علم مديريت و ديدگاه اسلام مشاهده شد. ازجمله عوامل مشابه، مي‌توان به مقوله‌هاي ترس مديران از بازخورد منفي و گرايش به ردكردن يا پاسخ منفي‌ دادن به نظرات مخالف، بي‌توجهي مديران به درخواست‌هاي غيررسمي كاركنان، باورهاي تلويحي مديران، رفتارهاي از‌بين‌برنده اعتماد، ضعف در سلامت مديريت ارشد و رفتار تبعيض‌آميز اشاره كرد. همچنين، به‌دليل وجود تفاوت از‌نظر جهان‌بيني، غايت‌مندي، فلسفه، انسان‌شناسي و اهداف در مباني علم مديريت و آموزه‌هاي اسلامي، تفاوت‌هايي در برخي از عوامل به‌دست آمد كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به حق‌مداري در اسلام و تكثرگرايي در علم مديريت اشاره كرد. هريك از مفاهيم، مقولات و زيرمقولات استخراج‌شده در اين پژوهش كاربرد گسترده‌اي در حوزه رفتار سازماني دارند كه با بهره‌گيري از آنها مي‌توان روابط ميان كاركنان سازمان با يكديگر را بهبود بخشيد.

The current research has been conducted in order to carry out comparative analysis of effective managerial factors on organizational silence from perspective of management science and Islamic viewpoint by means of text analysis method. The statistical population of this study included Holy Quran and narratives from Pure Imams (PBUT) and experts of religious and educational sciences. The statistical sample was selected by means of purposive sampling technique along with that class of Quranic verses and narratives which were related to them and the group of experts comprised of 11 specialists in religious and educational sciences. The standardized questionnaire was employed to receive confirmation of the extracted categories proportional to research goals. Based on findings of the present study, the difference of concept of organizational silence in Islamic outlook from management science includes employees’ refusal to express their own comments, ideas, and concerns in rightful position and with observance of divine terms regarding organizational problems and issues at various administrative levels and other personnel who can remove such problems. The effective administrative factors on organizational silence were conceptualized according to Islamic teachings in three general concepts i.e. inefficient relations, barriers against good relations, lack of insight and expert knowledge and skills, each of these concepts comprised of several categories and subcategories. Whereas some of variables of organizational silence in management science relating to the extracted factors from Islamic teachings originate from natural or temperamental dimensions of human and are concerned with human development thus similar aspects were observed between effective administrative factors on organizational silence in management science and Islamic approach. One can refer to some of them including variables of fear from negative feedback in directors and tendency to reject or give negative answers to the opposite comments, ignorance of directors toward informal requests of personnel, implicit beliefs of managers, behaviors that remove trust, poor health of superior management, and discriminative behavior. Similarly, due to presence of differences in terms of ideology, teleology, philosophy, anthropology, and goals in fundamentals of management science and Islamic teachings, some differences were derived from some of these variables out of which one can refer to right-centrism in Islam and pluralism in management sciences as the foremost factors. Each of the extracted concepts, categories, and subcategories from this study may be widely used in the field of organizational behavior thereby one can improve the relations among personnel of organization with each other.