پديد آورندگان :
افراسيابي، مهران دانشگاه سيستان و بلوچستان، زاهدان، ايران - گروه اقتصاد , پهلواني، مصيب دانشگاه سيستان و بلوچستان، زاهدان، ايران - گروه اقتصاد , حسين زاده، رمضان دانشگاه سيستان و بلوچستان، زاهدان، ايران - گروه اقتصاد
كليدواژه :
درآمدهاي نفتي , سرريز فضايي , اقتصادسنجي فضايي , همگرايي منطقه‌اي
چكيده فارسي :
هدف: همگرايي منطقه‌اي يكي از چالش‌هاي مهم در اقتصادهاي در حال توسعه است. در ايران مجموعه برنامه هاي عمراني قبل و بعد از انقلاب، موفق به ايجاد تعادل منطقه‌اي نشده اند و همچنان قطبي شدن فضايي ادامه دارد. يكي از محورهاي همگرايي منطقه‌اي نفت و درآمدهاي حاصل از آن است. هدف اين مطالعه، بررسي آثار مستقيم و سرريزهاي فضايي درآمدهاي نفتي بر همگرايي منطقه‌اي در ايران بر پايه الگوي سولوي فضايي است. بر پايه الگوي مذكور، اقتصادهاي كمترتوسعه‌يافتهنسبتبهاقتصادهايتوسعه‌يافتهداراي رشدسريعتري هستند و نتيجه اين فرايند همگرايي بين مناطق است.
روش: متغيرهاي تحقيق شامل درآمد سرانه، درآمد نفت، سرمايه انساني، نرخ پس انداز، نرخ رشد جمعيت و موجودي سرمايه است. براي بررسي موضوع از آخرين داده‌هاي استان‌هاي كشور در دوره زماني 1396-1384 استفاده شده است. پيوندهاي بين مناطق كه محصول نيازهاي طبيعي و مشتركات جغرافيايي، سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است، مي‌تواند ضمن تامين كمبودهاي مناطق، روند تكامل آنها را تسريع نمايد. در ادبيات اقتصاد منطقه‌اي، همگرايي رشد درآمد سرانه مناطق تابعي از وضعيت درون منطقه و همچنين مناطق پيرامون است كه به صورت اثرات سرريز ظاهر مي‌شود. بنابراين متغيرهاي توضيحي حاوي بعد مكان (فضا) و ارتباط مكاني هستند و داراي آثار مستقيم و غير مستقيم (سرريز) بر متغير وابسته هستند. بر همين اساس ضروري است در مطالعات رشد و همگرايي منطقه‌اي، وابستگي بين مناطق در نظر گرفته شود. از آنجا كه استفاده از داده هاي داراي بعد مكان در اقتصادسنجي متعارف مغاير با فروض گوس- ماركف است، بنابراين از تكنيك اقتصادسنجي دوربين پوياي فضايي(DSDM) استفاده مي‌شود. براي برآورد ضرايب نيز از نرم افزار استاتا استفاده مي گردد.
يافته‌ها: مطابق نتايج، وقوع همگرايي منطقه‌اي در كشور تأييد مي‌گردد. بطوريكه سرعت همگرايي 0/062 است. بنابراين هر سال 6/2 درصد از شكاف درآمد سرانه مناطق كاسته مي‌شود و مناطق در مسير رشد متوازن به سمت حالت پايدار حركت مي‌كنند. به بيان ديگر استان‌هاي با درآمد سرانه پايين تر رشد سريعتري نسبت به استان‌هاي با سطح درآمد سرانه بالاتر دارند و در بلندمدت شكاف درآمد سرانه بين مناطق كاهش خواهد يافت. متغير نفت عليرغم تأثير مستقيم مثبت و معنادار، داراي تأثير سرريز منفي بر روند همگرايي منطقه‌اي است. ساير نتايج نشان مي‌دهد، در بين عوامل تاثيرگذار، سرمايه انساني داراي بالاترين آثار مستقيم و سرريز بر رشد و همگرايي منطقه‌اي است. بنابراين در ايران سرمايه‌گذاري در سرمايه انساني و فراهم آوردن شرايط لازم براي استفاده از پتانسيلهاي آن داراي بيشترين نقش در همگرايي منطقه‌اي است.
نتيجه‌گيري: نتايج اين تحقيق در راستاي تقويت توان تصميم گيري و خلق شرايطي است كه زمينه لازم براي استفاده مناسب از منابع و عوامل تأثير گذار بر همگرايي منطقه‌اي به عنوانيكي از اولويتها و اهدافاصلي برنامه هاي توسعهفراهم آورد. در ايران ايفاي نقش موثر نفت در همگرايي منطقه‌اي در گرو تقويت كانال‌هاي ارتباطي بين مناطق و اصلاحات نهادي و ايجاد نهادهاي كارايي است كه متضمن شفافيت و پاسخگويي باشند و مانع از تمركزگرايي و توزيع رانت منافع حاصل از منابع بين افراد، سازمان‌ها و مناطق گردند.
چكيده لاتين :
Objective: Regional convergence is one of the major challenges in developing economies. In Iran, the whole development programs before and after the revolution have not succeeded in creating a regional balance, and spatial polarization continues. One of the axes of regional convergence is oil and its revenues. The purpose of this study is to investigate the direct effects and spatial spillover of oil revenues on regional convergence in Iran based on the space Solow model. According to this model, less developed economies grow faster than developed economies and the result of this process is the convergence between regions.
Methods: The research variables include per capita income, oil revenue, and human capital, saving rate, population growth rate, and capital stock. To study the subject, have been used the latest data of the provinces of the country in the period 2005-2017. Connections between regions that are the outcome of natural needs and geographical, political, cultural, social, and economic commonalities can accelerate their development while providing the shortcomings of regions. In the regional economic literature, the convergence of per capita income growth in the regions is a function of the situation within the region and also the surrounding areas, which appears as spillover effects. Therefore, in regional studies, explanatory variables contain the dimension of place (space) and spatial relationship and have direct and indirect (spillover) effects on the dependent variable. Hence, it is necessary for growth and convergence studies to consider the dependence between regions. Since the use of location-based data in conventional econometrics is contrary to Gauss-Markov assumptions, therefore the Dynamic Spatial Durbin (DSDM) econometrics technique is used. To estimate the coefficients have been used Stata software. Results: According to the results, the occurrence of regional convergence in the country is confirmed. So that the convergence speed is 0.062. Therefore, every year, the per capita income gap of the regions decreases by %6.2 and the regions move in the direction of balanced growth towards a steady-state situation. In other words, provinces with lower per capita incomes grow faster than provinces with higher per capita incomes, and in the long run, will decrease the per capita income gap between regions. Despite the positive and significant direct effect, the oil variable has a negative spillover effect on the regional convergence process. Other results show that among the influential factors, human capital has the highest direct effects and spillover on regional growth and convergence.Therefore, in Iran, investing in human capital and providing the necessary conditions to use its potentials has the greatest role in regional convergence.
Conclusion: The results of this study are in order to strengthen decision-making power and create conditions that provide the necessary basis for proper use of resources and factors affecting regional convergence as one of the main priorities and goals of development programs. In Iran, the effective role of oil in regional convergence depends on strengthening communication channels between regions and institutional reforms and creating efficient institutions that Guaranteed transparency and accountability and prevent centralization and rent distribution of benefits from resources between individuals, organizations and regions.
