بررسي و نقد گزارۀ روايي ـ تفسيري «الرَّعدُ مَلكٌ» در انديشۀ عالمان اسلامي (با تأكيد بر آيۀ 13 سورۀ رعد)

در منابع روايي و تفسيريِ متقدّمان با اشاره به آيۀ 13 سورۀ رعد، دربارۀ چيستي «رعد» و به‌ويژه «تسبيح» آن، با رويكردهاي مختلف، ديدگاه‌هاي پراكنده و متنوّعي مطرح شده است. از آن جمله ديدگاه‌ها مي‌توان به «مَلَك» خواندن رعد اشاره نمود. اين ديدگاه به دليل برخي پشتوانه‌هاي روايي، نزد عالمان فريقين طرفداراني داشته تا بدانجا كه در نگرشي افراطي، باورمندان به طبيعي‌بودن پديدۀ «رعد» و نيز كساني كه به تفسير يا تأويل روايات در اين باره پرداخته‌اند، بدعت‌گزار خوانده شده‌اند. از سوي ديگر، دست‌يابي به فهم درست آيۀ 13 سورۀ رعد، بدون بررسي روايات وارده به‌ويژه گزارۀ رواييِ پرطرفدار «الرَّعدُ مَلَكٌ» و نيز تحليلِ آموزه‌هاي قرآني در بيانِ چيستي و كاركردِ ديگر پديده‌هاي طبيعيِ همسانِ «رعد» در جهان، امكان‌پذير نيست. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه بخش عمدۀ گزارشهاي روايي در اين باره در طبقۀ تابعان نقل شده و سخن تابعان نيز عمدتاً به ابن‌عباسِ صحابي ختم مي‌شود كه گذشته از موقوف بودن، داراي راوياني مُهمل و ضعيف در سندشان هستند كه اعتبار آنها را خدشه‌دار مي‌سازد. بررسي دلالي اين روايات پس از عرضه بر قرآن و نگاهي تحليلي به ديگر سخنان اهل بيت (ع) در اين باره، حاكي از درست‌تر بودن انديشۀ عالماني است كه «رعد» را پديده‌اي طبيعي مي‌دانند، گرچه اين ديدگاه به معناي نفي نقش‌آفريني فرشتگان در تدبير امور عالَم نيست.