ارزيابي وجوه معنايي «سائق» و «شهيد»

مفسران درباره سنخ دو مفهوم «سائق» و «شهيد» در آيه «وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهيدٌ» (ق، 21) و مورد خطاب «أَلْقِيا في‏ جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنيدٍ» (ق، 24) وجوه معنايي گوناگوني را خاطر نشان ساخته‌اند. بيشتر مفسران بر اين باورند كه مفاهيم يادشده اشاره به دو فرشته دارند كه يكي از آن دو نفس هر انساني را به سوي محل حشرش رانده و ديگري بر آنچه عمل نموده، گواهي مي‌دهد و اين دو فرشته هر كافر سركشي را به دوزخ وارد مي‌سازند. ايشان در تأييد اين ديدگاه به برخي از توجيهات ادبي و اخبار تفسيري متمسك شده‌اند. در عين حال، افزون بر نقصان‌هاي يافت شده در سند و دلالت‌ مستندات روايي ديدگاه مشهور و نارسايي سياق در تأييد اين ديدگاه، پذيرش چنين معنايي با تكلف همراه بوده و با ساير آيات قرآن در اين باره معارضت دارد. در اين ميان، با رويكردي سيستمي به كاربرد اين دو مفهوم در نظام معنايي قرآن كريم، توجه به وحدت سياق و روابط همنشيني، چنين استنباط مي‌شود كه دو آيه ياد شده يكي از خصيصه‌هاي مقام نبي و وصي را در خصوص سعايت كافران و واردساختن آنها به دوزخ بيان مي‌دارد. چنين ديدگاهي با مستفاد از روايات تفسيري وارد شده از اهل بيت (ع) نيز همسو است. مقاله حاضر با روشي توصيفي تحليلي ديدگاه‌هاي مفسران را دراين باره مورد پردازش قرار مي‌دهد و در صدد تبيين تفوق ديدگاه ياد شده بر ساير وجوه معنايي است.