ناسيوناليسم ايراني و مسئلۀ آذربايجان و زبان تركي (با تأكيد بر مجلات دورۀ گذار از قاجاريه به پهلوي)

پژوهش حاضر براساس اين مسئله شكل گرفته است كه چرا طي مرحلۀ دوم تكوين ناسيوناليسم در ايران (دهۀ گذار از قاجاريه به پهلوي)، ترك‌ستيزي به يكي از عناصر سلبي ناسيوناليسم ايراني تبديل شد و اين رويكرد چه پيامدهايي براي موقعيت زبان تركي در ايران داشت؟ مطالب مطرح در مطبوعات و مجلات منتشر شده در دهۀ گذار از قاجاريه به پهلوي (1294-1304ش/ 1915-1925م)، چون «كاوه»، «ايرانشهر»، «فرنگستان» و «آينده»، متناسب با مسئلۀ پژوهش مبناي بحث قرار گرفته است. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، دو عامل موجب نگراني و بدبيني نخبگان ايراني نسبت به موجوديت زبان تركي در ايران شد. عامل نخست، فهم تقليل‌گرايانه از مفهوم ملتدولت ايراني، براساس نژاد آريايي و زبان فارسي بود. عامل ديگر مداخلات و سياست‌هاي توسعه‌طلبانۀ امپراتوري عثماني در آذربايجان و مرزهاي غربي ايران بود. نتيجۀ اين شرايط آن شد كه ناسيوناليست‌هاي ايراني نسبت به نفوذ و حضور ترك‌هاي عثماني در بين جمعيت‌هاي ترك‌زبان ايران در آذربايجان نگران شوند و زبان تركي را در آذربايجان به عنوان عاملي تهديد كننده براي موجوديت و هويت ملي ايران تلقي كنند. تلاش براي تغيير و حذف زبان تركي در آذربايجان و رواج زبان فارسي به جاي آن، راهكار ناسيوناليست‌هاي ايراني در مواجهه با وضعيت مذكور بود.