درآمدي بر شكل گيري سفالينه هاي زرين فام ايران در دوران اسلامي

An introduction to the formation of Iranian golden-colored pottery in the Islamic era

بيان مسئله: همزمان با ظهور اسلام صنعت سفال گري در سرتاسر ممالك اسلامي با شيوه و ابتكارات گوناگون ادامه يافت. يكي از مهم ترين ابداعات و نوآوري هاي اين دوران سفال زرين فام است كه موجب پيشرفت و دگرگوني هايي در شيوه توليد سفال اسلامي شده است. اين نوع سفال يكي از مهم ترين سفالينه هاي اين دوران است كه از همان ابتداي پيدايش مورد توجه قرار گرفت و در سرتاسر جهان اسلام از اقبال عامه برخوردار شد. با توجه به عنوان، دراين پژوهش در نظر است به سوالات پيش رو پاسخ داده شود. چه عواملي در پيدايش اين نوع سفال تاثير گذار بوده و خاستگاه و منشا اين نوع سفال ها كدام سرزمين است و همچنين روش ساخت اين سفال ها چگونه بوده است؟ هدف هدف از اين پژوهش مطالعه و شناخت زمينه هاي شكل گيري، دامنه توليد، پيشينه تاريخي و چگونگي روش ساخت اين گونه از سفالينه ها است. روش پژوهش: روش انجام اين پژوهش توصيفي- تحليلي بوده و يافته اندوزي آن به صورت اسنادي انجام شده است. يافته ها: براساس پژوهش انجام شده، كمابيش همزمان با قرون سوم و چهارم ه. ق در بخش هاي مختلف سرزمين هاي اسلامي (مصر، عراق، سوريه و ايران) تحت تاثير سنن مذهبي، جستجو در يافتن جايگزين مناسب براي ظروف فلزي سيمين و زرين، همچنين پيامد ظهور طيف هاي جديدي از اقشار اجتماع، ساخت ظروف زرين فام رواج يافته است. به علاوه علي رغم توليد سفالينه هاي زرين فام در مناطق مختلف، اين نوع سفال جايگاه ويژه اي در فرهنگ و هنر ايران داشته است به نحوي كه فرم هاي گوناگون ظروف زرين فام همراه با نقش مايه هاي متنوع نشانگر تحول و شكوفايي آن در اين خطه مي باشد.

Problem definition: Simultaneously with the advent of Islam, the pottery industry continued throughout the Islamic countries with various methods and initiatives. One of the most important innovations of this period is the golden-colored pottery which has caused progress and changes in the Islamic pottery production method. This pottery is one of the most important earthenware types of this period which has attracted much attention from the very beginning and became popular throughout the Islamic world. According to the title, the present study seeks to answer the following questions. What factors are influential in the emergence of this type of pottery, what is the origin of it and also how was it fabricated? Objective The purpose of this study is to explore and identify the fields of formation, scope of production, historical background and how to make this type of pottery. Research method The current research has been conducted on a descriptive-analytical basis and the data has been collected in the form of documents. Results According to the conducted research, at the same time with the third and fourth centuries AH, in different parts of the Islamic lands (Egypt, Iraq, Syria and Iran) under the influence of religious traditions, the search for a suitable alternative to the silver and gold metal containers has led to the prevalence of making golden-colored potteries as a consequence of the emergence of new strata of society. In addition, despite the fabrication of golden-colored earthenware in different regions, this type of pottery has had a special place in Iranian culture and art, so that its various forms along with various motifs indicate the evolution and flourishing of this artwork in the region.