تقرير، تبيين و ارزيابي نظريه صفات فعلي

به عقيده حكما شناخت حق تعالي، از بالاترين كمالات انساني است.‌اين شناخت متضمن ابعاد مختلفي است. يكي از جنبه‌هاي شناخت خداوند، شناخت صحيح صفات اوست.‌اين نوشتار، با به كارگيري روش توصيفي تحليلي و گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه‌اي، مي‌كوشد تا به‌اين پرسش پاسخ دهد كه «آيا اتصاف حق تعالي، به صفات فعلي جايز است؟». به منظور پاسخ به‌اين پرسش به تقرير و تبيين معنا صفات فعلي، زمينه و عوامل پيدايش اعتقاد به‌اين قبيل صفات، تفسير حكما از‌اين صفات و محذورات‌اين نظريه مطرح و در نهايت، ديدگاه قابل قبول ارئه شده است. نتيجه حاصل از بررسي ‌«نظريه صفات فعلي» چنين است كه اگرچه حق تعالي در مرتبه‌ فعل متصف به صفاتي مي‌گردد اما صفات فعل به آن‌گونه كه مشهور تفسير مي‌كنند، اولاً ريشه در فهم برخي محدثين سده‌هاي نخستين از ظاهر بعضي روايت، دارد ثانياً مستلزم انتقادات چشمگيري از جمله استناد ضعف و نقصان به حق تعالي است درحالي‌كه با بررسي تفسير اهل حكمت از روايات مذكور، روشن مي‌شود كه آن روايات اساساً مستلزم پذيرش صفات فعلي نيستند همچنين رواياتي صريح خلاف ادعاي قائلان به صفات فعلي وجود دارد كه نشان مي‌دهد صفاتي چون خالق، رازق و... عين ذات‌اند.