مطالعۀ پتروگرافي سفال‌هاي عصرمفرغ قديم (كوراارس) و مفرغ مياني تپه‌كلار كلاردشت

در آغاز هزارۀ سوم پيش ازميلاد، شواهدي از گسترش فرهنگي جديد در ايران پديدار گشت كه ريشۀ آن به منطقۀ قفقاز بازمي گردد. رايج ترين نام اين فرهنگ كوراارس است كه اشاره به منطقۀ اوليۀ شكل گيري اين فرهنگ دارد. شواهد اين فرهنگ از شمال فلات ايران و سواحل جنوبي درياي مازندران تا سواحل شرقي درياي مديترانه ثبت و گزارش شده اند. برخي براي توجيه اين شواهد همگون به تبيين عللي همچون تجارت و تقليد آثار متوسل شده اند. كلاردشت يكي از شرقي ترين مناطق حوزۀ گسترش اين فرهنگ است كه شواهد آن از تپه كلار و در يك كاوش باستان شناسي به دست آمد. نمونه هاي سفالي به دست آمده از تپه كلار كه در دورترين نقطه از مبدأ اين فرهنگ قرار دارد، فرصتي براي پاسخ به برخي پرسش ها را فراهم كرد. پرسش هاي اين پژوهش عبارتنداز: 1 باتوجه به كاني هاي موجود در سفال هاي فرهنگ كوراارس و مفرغ مياني، چه ميزان شباهت يا تفاوت بين آن ها وجود دارد؟ 2 براساس مطالعۀ پتروگرافي نمونه سفال هاي تپه كلار مي توان كدام يك از نظرات پيرامون نحوۀ گسترش فرهنگ كوراارس را براي ظهور اين فرهنگ در تپه كلار منطقي تر دانست؟ در اين پژوهش 15 نمونه قطعه سفال از داده هاي كاوش انتخاب شد؛ 10 نمونه متعلق به فرهنگ كوراارس (مفرغ قديم) و 5 نمونه از مفرغ مياني. نتايج پتروگرافي و داده هاي نقشۀ زمين شناسي منطقه نشان مي دهند كه سفال هاي كوراارس (مفرغ قديم) و سفال هاي مفرغ مياني با ساختار منطقۀ البرز مركزي همخواني دارد، و وجود كاني كمياب نفلين (Na,K) AlSiO4 (كاني تحت اشباع از سيليس) و هم چنين دانه هاي ياقوت در بافت برخي سفال ها و ساختار زمين شناسي منطقه موجب تقويت اين عقيده شد كه سفال هاي كوراارس و مفرغ مياني تپه كلار، توليد محلي و منطقه اي هستند (وارداتي از قفقاز يا نواحي دوردست نيست)؛ اگرچه در كيفيت سفال به لحاظ بافت سفال تفاوت وجود دارد. نتايج اين پژوهش ثابت كرد كه سفال هاي كوراارس به علل ديگري به غير از تجارت به محوطۀ كلار وارد شده اند.