پژوهشي در معماري شمال كشور از ديدگاه باستان‌شناختي و نقش آن در توسعۀ پايدار (مطالعۀ موردي، منطقۀ باستاني كجور)

وجود برخي نقاط در شمال ايران با آب وهواي متفاوت ويژگي هاي خاصي را پديد آورده است و از آنجاكه اقليم در روند شكل گيري فرهنگ و معماري هر منطقه تأثير مستقيمي دارد، آب وهواي سرد و كوهستاني در منطقۀ كجور نيز سبب شكل گيري معماري متفاوت با ساير نقاط شمال كشور شده است كه بيشتر برگرفته از فرهنگ هاي باستاني اين ناحيه است. در اين ميان معماري و توسعۀ پايدار، بر پايۀ طبيعت گرايي، مخاطب محوري، عملكردگرايي مبتني بر طراحي بيروني با تلفيقي از خاطرات، نيازها و زيبايي شناسي مشترك ميان باستان شناسي و معماري، فضاي بيروني را طراحي و هدايت مي كند. كجور بين دو درۀ هراز و چالوس، در غرب استان مازندران واقع شده كه وسيع ترين محوطه ها و آثار شناسايي شده متعلق به دوران اسلامي را در منطقه داراست. اين آثار به دو گروه تپه ها، و محوطه ها و بناهاي آرامگاهي تقسيم مي گردد. در بررسي باستان شناختي آثار دشت ميان كوهي كجور، انبوهي از آثار شامل: محوطه، گورستان، معماري سنگ چين، آسياب سنگي شناسايي گرديد كه نشان از تأثيرگذاري آن بر فرهنگ و معماري كنوني دارد. براساس داده هاي سفالي، طيف زماني محوطه هاي شناسايي شده از دورۀ پيش ازتاريخ (مس وسنگ مياني و جديد، مفرغ قديم، آهن)، تا دوران اسلامي (قاجار) را شامل مي شود كه بيشترين تعداد استقرارگاه ها مربوط به دورۀ تاريخي اشكاني است.پرسش هاي پژوهش عبارتنداز: 1 تا چه اندازه پيشينۀ باستاني منطقۀ كجور در شكل گيري و توسعۀ معماري بومي و پايدار منطقه نقش داشته است؟ 2 احياي معماري بومي مناطق البرز مركزي به خصوص منطقۀ كجور چه نقشي در حفظ و نگه داري ميراث فرهنگي اين مناطق دارد؟ با توجه به حجم انبوه مكان ها، محوطه ها و آثار فرهنگي ادوار مختلف در اين منطقه مي توان گفت شرايط مساعدي جهت استقرار جوامع انساني بر اين منطقه حكم فرما بوده است. اين پژوهش برمبناي توصيف وقايع و پديده ها، گروه بندي وقايع و پديده ها، و آشكارسازي روابط هميشگي ميان پديده ها (قوانين علمي) و تدوين نظريه هايي كه علل وقايع و پديده ها را تبيين مي كند، به نگارش درآمده است. مقالۀ حاضر تلاش دارد تا ضمن تحليل نتايج حاصل از اين تحقيقات و بررسي تحولات اين دوران، به نقش اين محوطه ها در توسعۀ پايدار منطقه بپردازد. نتايج به دست آمده از اين پژوهش به روشن شدن اصول پايدار نهفته در معماري مازندران منجر خواهد شد.