بررسي و تحليل نخستين مكاتبات عارفان (مكتوبات ذوالنون مصري و جنيد بغدادي)

يكي از ميراث‌هاي ماندگار عارفان و مشايخ تصوف، مكتوبات آنان است. مكتوبات، نامه‌هايي است كه عارفان و صوفيان اغلب به قصد بيان تعاليم، اندرز و ارشاد و ذكر پاره‌اي از رموز عرفاني، حقايق حكمي و معارف الهي به معاصران خود مي‌نوشتند. به بيان ديگر از ديرباز مكاتبات و گفتگوهاي نوشتاري در بين صوفيه به مثابۀ وسيله تعليم و پرسش و پاسخ معمول بوده و مشايخ طريقت براي بيان انديشه‌هاي خود از ساختار نامه‌ها بهره مي‌گرفتند. نامه‌هاي قطب‌العارفين، ذوالنون مصري و تاج‌العارفين، جنيد بغدادي نخستين مكتوبات بازمانده از پيشگامان طريقت است. اين نامه‌ها در شمار منابع دست اولي است كه به زبان عربي، با نثري صوفيانه و عباراتي در شرح تعاليم عرفاني و عقايد متصوفه نگاشته شده است. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي وجوه مختلف مكاتبات اين دو عارف نامي مي‌پردازد و هدف آن تحليل شاخصه‌هاي ساختاري و محتوايي و واكاوي درون‌مايه‌هاي پنهان در نامه‌هاي آن‌هاست. از جمله نتايج حاصل از اين پژوهش عبارت است از: گردآوري و انتشار فهرستي نظام يافته از مكاتبات پراكنده ذوالنون مصري و جنيد بغدادي، به دست دادن تحليل و تصويري از ساختار و شكل مكاتبات، شيوه نوشتاري، اركان، انواع، چگونگي تبادل، محتوا،  كاركرد، دقايق و اشارات معنايي، راويان و مخاطبان نامه‌ها.