بررسي گذر از اتوپياي هزاره‌اي بابيه به اتوپياي جديد توسط سفرنامه‌هاي ايرانيان از فرنگ بر مبناي آراي كارل مانهايم

هدف اصلي مقاله حاضر بررسي چگونگي گذار جامعه ايران از انديشه‌هاي اتوپيايي هزاره‌اي بابيه به سوي انديشه هاي اتوپيايي آزادي خواهانه است. انديشه‌هايي كه به شكل گيري مقدمات جامعه شناختي و معرفتي جنبش مشروطيت كمك نمودند. براي پيگيري اين هدف با كمك از ايده آل تايپ هاي چهارگانه كارل مانهايم كه پيرامون شكل گيري اتوپياي جديد در انتهاي قرون وسطي به عصر جديد و مدرن است، به اين تحول مي‌پردازيم. داده‌هاي اين پژوهش برگرفته از سفرنامه‌هاي فرنگ ايرانيان به كشورهاي اروپايي است. يافته‌هاي پژوهش با رويكرد پديدارشناسانه در سنخ بندي خود، نشان دهنده اين است كه سفرنامه‌هاي ايراني دوره قاجاريه به فرنگ، واجد عناصر اتوپيايي از سنخ اتوپياي جديد و آزادي خواهانه بودند و در مخالفت ايدئولوژيك با ساختارهاي اجتماعي آن دوره نقشي بس مهم ايفا كردند. اين انديشه‌ها و آثار توانستند با كنار زدن و مستحيل نمودن اتوپياي هزاره‌اي بابيه كه در نارضايتي و سرخوردگي مردم از شرايط موجود مورد توجه و استقبال واقع شده بود، باعث افق گشايي جديدي شوندس. اين افق و اتوپياي نو به واسطه اتوپياسازي فرنگ در انديشه و ذهنيت مخاطبان ايراني آن عصر به خوبي شكل گرفت. اين اتوپيا برسازندۀ درك جديد و مدرن جامعه ايراني از مفهوم پيشرفت و گفتمان ترقي شد و آماده كنندۀ معرفتي و جامعه شناختي ايرانيان براي شكل گيري عصر مشروطيت شد.