تبيين امام خميني(س) از تكامل نفس گنهكاران بر مبناي حكمت متعاليه

بر اساس مباني فلسفي صدرايي در فرآيند استكمال نفس به دليل حركت جوهري همه انسان‌ها مسير تكامل را طي مي‌نمايند، درحالي‌كه مطابق آيات قرآن كريم همۀ انسان‌ها نمي توانند سير تكامل را طي نموده و به كمال برسند و درنتيجه به دليل گنه‌كار بودن پس از مرگ نه‌تنها به سعادت و كمال مطلوب نمي‌رسند بلكه از مقام انسانيت سقوط مي كنند و با وجود طي نمودن سير تكاملي دچار تنزل مي گردند و از نعمات الهي محروم مي‌شوند. لذا سخن فلاسفه متعاليه با تناقضاتي مواجه مي‌شود كه پاسخ آن را در تبيين امام خميني مي‌يابيم. ايشان بر اساس حكمت متعاليه با تفكيك مسئله تجرد از سعادت و شقاوت، انسان را موجودي مختار مي‌داند كه سعادت و شقاوت خود را آزادانه انتخاب مي‌كند، ولي مسئله تجرد طي يك جريان غير اختياري است. لذا دو نوع تكامل براي انسان وجود دارد كه تكامل از نوع تجرد شامل گنه‌كاران نيز مي‌شود. به لحاظ نظري، انسان مانند ساير موجودات اين جهان داراي حركت جوهري است و به‌هرحال همه مراحل تجرد را طي مي‌كند، با اين تفاوت كه انسان با آگاهي و انتخاب خود مي تواند در اين سير تكاملي به كسب فضايل بپردازد و يا غفلت نموده و دچار خسران گردد.