كثرت اديان و جستجوي ملاك‌هاي حقانيت

مي‌سازد. پيروان هريك از اديان بر اساس ويژگي هاي تاريخي يا الهي و غيرالهي بودن دين خود، پاسخ هاي متفاوتي به اين پرسش داده‌اند. در اين تحقيق با استفاده از روش هاي عقلاني، استقرايي، تاريخي و تحليل محتوا، بر ملاك هاي مختلفي براي ارزيابي حقانيّت اديان تمركز مي شود. اين ملاك ها عبارتند از: 1. خداباوري؛ 2. الهي بودن؛ 3. وحدانيّت در مقابل شرك؛ 4. آخرت باوري؛ 5. انسجام معرفتي و انطباق بيشتر با عقلانيت بشري؛ 6. جامعيّت در آموزه ها و كارآيي در تأمين معناي زندگي انسان؛ 7. آموزه‌محوري به‌جاي پيامبر‌محوري؛ 8. عدم تحريف كتب مقدس و 9. اصلاح انحرافات اديان پيشين. رابطۀ طولي و عرضي اين ملاك ها ما را قادر مي سازد تا در نهايت به اين نتيجه برسيم كه اديان الهي حقانيّت بيشتري دارند و از ميان آنها نيز ديني كه بدون تحريف بوده يا تحريفات كمتر و باورهاي منسجم و عقلاني تر بيشتر داشته باشد و نقش مؤثري در معناي زندگي و اخلاق مؤمنان برجاي بگذارد، واجد حقانيّت بيشتري خواهد بود. ضمن اينكه حقانيّت ديني، امري ذومراتب و تشكيكي است و از اين‌رو بيشتر سنت هاي ديني، به‌ويژه اديان الهي واجد آن هستند، اما ميزان بهره مندي آنها از آن يكسان نيست، بلكه به ميزاني كه معيارهاي فوق در يك سنت ديني حضور بيشتر و پررنگ تري دارند، آن دين مي تواند دربردارندۀ درجۀ تشكيكي و سلسله‌مراتبي عالي تري از حقانيّت باشد.