تحليل جنسيتي چالش‌هاي دانشجويان افغانستاني در ورود به نظام آموزش عالي ايران

جمهوري اسلامي ايران يكي از مهمترين كشورهاي ميزبان مهاجران افغانستان در چهار دهه گذشته بوده و جامعۀ دانشجويان افغانستاني با اختلاف بسيار، بزرگترين گروه دانشجويان غير ايراني در آموزش عالي ايران است. پژوهش پيش رو در پي پاسخگويي به اين دو سؤال است كه مهمترين موانع و چالش ‌هاي دانشجويان افغانستاني در مرحلۀ ورود به آموزش عالي ايران چيست و تجربۀ زيستۀ دختران دانشجوي افغانستاني در اين مرحله چگونه در فرايند انطباق فرهنگي آنان صورت ‌بندي مي شود. روش جمع آوري داده ها تركيبي از منابع اسنادي و كتابخانه‌ اي، مصاحبه نيمه‌ساخت‌مند با 71 دانشجوي افغانستاني و مصاحبه با نهادهاي ذير بط بوده و براساس مدل انگيزه‌ هاي فرهنگ ‌پذيري و تكنيك تحليل مضمون مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان داد كه آموزش عالي ايران با تقويت سرمايۀ فرهنگي و اجتماعي دختران افغانستاني نقش مهمي در تحرك عمودي آنان داشته است اما مواجهۀ دانشجويان افغانستاني با مجموعه موانعي كه در مرحله پيش از ورود به دانشگاه وجود دارد فرايند فرهنگ ‌پذيري اين گروه را تحت تأثير قرار مي‌ دهد. سختي مضاعف كنكور با موضوع شهرها و رشته‌ هاي ممنوعه، تعدد نهادهاي تصميم ‌گير در حوزۀ دانشجويان بين‌ المللي، چالش‌ هاي بوروكراتيك انتقال از نهاد آموزش و پرورش به نهاد آموزش عالي، ضعف اطلاع‌رساني و نبود وحدت رويه در سياست‌گذاري ‌هاي موجود در حوزۀ مهاجران، تأثير روابط سياسي دو كشور و معادلات منطقه‌ اي بر نهاد دانشگاه، چالش شهريه، ابهام در بورسيه ‌هاي تحصيلي و تأثير قانون تبديل وضعيت اقامتي مهاجران در ريزش سهم دختران در آموزش عالي از مهمترين چالش ‌هاي دانشجويان افغانستاني در ايران مي ‌باشد. فرهنگ ‌پذيري ناقص و ناموزون به افزايش برخورد متعصبانه و تشديد سوگيري فرهنگي خواهد انجاميد كه منافع ملي كشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد. اين مسئله تبعات متعددي در پي دارد و به راحتي مي تواند بر هدف اصلي بين‌ المللي ‌سازي آموزش عالي ايران كه در كليۀ اسناد بالادستي، مبني بر تربيت سفير فرهنگي مورد تأكيد قرار دارد؛ تأثير معكوس بگذارد.