مطالعه تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي گل محمدي (Rosa damascena Mill) ايران با روشهاي آماري چند متغيره

به‌منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي گونه مهم معطر و دارويي گل محمدي (Rosa damascena)، 38 ژنوتيپ اين گونه براي بررسي تنوع صفات فنولوژيكي و مورفولوژيكي (دوره گلدهي، ارتفاع پايه، قطر تاج پوشش گياه، تعداد برگ در پايه، سطح كل سبز گياه، تعداد گل در پايه، متوسط وزن تر و درصد ماده خشك گل و عملكرد گل در پايه) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سالهاي 87-1383 در نهالستان تحقيقاتي زاله سنندج ارزيابي شدند. نتايج نشان داد كه بين ژنوتيپ ها از لحاظ صفات مورد بررسي اختلاف معني دار (1%≤ p) وجود داشت. ميانگين كل عملكرد گل تازه 2427.4 گرم در پايه و ژنوتيپ هاي متعلق به نواحي معتدله، سردسيري و مرطوب كشور نسبت به ژنوتيپ هاي با منشأ مناطق گرم و خشك عملكرد گل كمتري داشتند. عملكرد گل با ارتفاع و قطرتاج، تعداد برگ و سطح سبز پايه و تعداد گل در پايه همبستگي مثبت و معني دار (0.01≥p ) نشان داد. برازش رگرسيون گام به گام نشان داد كه تعداد و وزن گل در جهت مثبت و سطح سبز گياه و دوره گلدهي در جهت منفي اجزاء اصلي عملكرد گل بودند. گروه‌بندي تجزيه خوشه اي (CA)، با تفكيك بر مبناي عملكرد گل و خصوصيات مناطق منشأ ژنوتيپ ها مطابقت نسبي داشت. نتايج تجزيه به مؤلفه هاي اصلي (PCA) با نتايج CA مطابقت بالايي نشان داد اما تفكيك ژنوتيپي در تجزيه PCA واضح‌تر بود. نتيجه كلي اين تحقيق و تجزيه هاي CA و PCA بر وجود تنوع ژنتيكي غني بين ژنوتيپ ها از لحاظ صفات فنولوژيكي و مورفولوژيكي و امكان استفاده از اين تنوع در اصلاح گل‌محمدي مانند بهبود عملكرد گل از طريق گزينش هاي مستقيم و غيرمستقيم (از طريق اجزاء عملكرد گل) و يا هيبريداسيون ژنوتيپ هاي با فاصله ژنتيكي دورتر به‌منظور استفاده از هتروزيس بالاتر دلالت داشت.