تبيين مفهوم برهان رب در سوره يوسف و تجلي آن در يوسف و زليخاي جامي و نگاره كمال الدين بهزاد

Explaining the concept of the Lord’s argument in Surah Yusuf and its manifestation in Yusuf and Zulaikha of Jami and Kamal al-Din Behzad’s painting

بيان مسئله: با مقايسه نگاره گريز يوسف از اغواي زليخا اثر كمال الدين بهزاد در نسخه اي مصور از بوستان سعدي كه در دوره پسين مكتب هرات كتابت و نگارگري شده است، با ابياتي از بوستان سعدي كه نگاره بدان اختصاص دارد، تفاوتي آشكار ميان كلام سعدي و آنچه بهزاد در نگاره خود بدان پرداخته مبرز است، در حالي كه در مطالعات پيشتر توجهي بدان نشده است. با دقت در اين نگاره نشانه هايي از تاثيرپذيري بهزاد از مثنوي يوسف و زليخاي هفت اورنگ جامي مي توان يافت. تاويل نكات عرفاني به كار رفته در اين مثنوي نيازمند رسيدن به دركي صحيح از آيات سوره يوسف قرآن است. پرسش اصلي پژوهش آن است كه علت بهره گيري بهزاد از رنگ هاي غالب لاجوردي و طلايي و نقوشي برآمده از هندسه مقدس و مشابه با تزيينات مساجد تيموري در نگاره بهزاد چه بوده است. چنانكه علي رغم موضوع نگاره كه لحظه پرتنش گريز يوسف و قرار گرفتن او در مظان اتهام خيانت است، فضاي نگاره فضايي روحاني است و از سوي ديگر كاملا متفاوت با ابياتي از بوستان سعدي است كه در حقيقت، بدان تعلق دارد. هدف مطالعه اصطلاح قرآني «برهان رب» در قرآن كريم و هفت اورنگ جامي و تطبيق آن ها با نگاره بهزاد. روش پژوهش مطالعه تطبيقي حاضر با رويكرد تحليلي-توصيفي صورت پذيرفته و اطلاعات آن به شيوه كتابخانه اي جمع آوري گرديده اند. يافته ها: اين پژوهش نشان داد كه بهزاد متاثر از مفهوم برهان رب، نگاره را نه از سطح ظاهري داستان، بلكه از ديدگاه يوسف (ع) تصوير نموده است و درك تفسير جامي از مفهوم برهان رب در سوره يوسف در مطالعه دقيق نگاره بهزاد راهگشاست.

Problem definition: Comparing the painting of Yusuf escaping from Zulaikha’s seduction by Kamal al-Din Behzad in an illustrated version of Bustan of Saadi, written and painted in the later period of the Herat school, with verses from this book to which the painting is dedicated, a clear difference will be prominent between Saadi’s words and what Behzad has addressed in his painting, while previous studies have not paid attention to this point. A closer look at this picture, signs of Behzad’s inspiration by Yousef and Zuleikha Masnavi from Jami’s Haft Awrang Jami are highlighted. The interpretation of the mystical points used in this Masnavi requires a correct understanding of the verses of Surah Yusuf of the Quran. The main question of the present research is the reason for using predominant azure and gold colors and motifs derived from sacred geometry and similar to the decorations of Timurid mosques in Behzad’s painting. Despite the subject of the painting, which is the tense moment of Yusuf escaping and being suspected of treason, the painting space is spiritual, and on the other hand it is completely different from the verses of the Bustan of Saadi to which it actually belongs. Objective The present study aims to study the Quranic term “the Lord’s argument” in the Holy Quran and Haft Awrang of Jami and comparing them with Behzad’s painting. Research method The present comparative study has been conducted with an analytical-descriptive approach and the required information has been collected using library method. Results This study illustrated that Behzad, inspired by the concept of the Lord’s argument, depicted the image not from the appearance of the story, but from Yusuf (AS)’s point of view and understanding Jami’s interpretation of this concept in Surah Yusuf paves the way for the careful investigation of Behzad’s painting.