مطالعه مفردات كتيبه كوفي (سوره يس) مسجدجامع شوشتر

The study of Kufic inscriptional elements (Surah Yasin) in Shoushtar Congregational Mosque

مسجدجامع شوشتر يكي از مساجد قديمي ايران است كه ساخت آن در سال 254هجري به دستور خليفه سيزدهم عباسي، المعتزبالله شروع و در سال هاي (512-529) در دوره خلافت، خليفه بيست و سوم المسترشدبالله به پايان رسيد. اين مسجد در دوره هاي بعد مرمت و بازسازي شد. چند كتيبه به خط كوفي در اين مسجد وجود دارد، كه يكي از اين كتيبه ها، كتبيه ديوار مسجد است. طول اين كتيبه 32 متر است كه بخشي از آيات سوره «يس» با خط كوفي به صورت برجسته در آن گچ بري شده است. موضوع اين پژوهش بررسي مفردات اين كتيبه و قواعد خوش نويسي وكيفيات بصري آن است. هدف اين پژوهش شناخت جزييات اين كتيبه ارزشمند است كه در نتيجه پژوهش به سوال چيستي ويژگي خاص مفردات اين كتيبه و تنوع كمي آن ها پاسخ داده مي شود. اين پژوهش كيفي است كه به روش توصيفي تحليلي ارايه مي شود. شيوه گردآوري اطلاعات كتابخانه اي، اسنادي و ميداني مي باشد. تحليلها با استفاده از تصاوير عكاسي شده و ترسيم سيستمي كتيبه هاي موجود در آن مكان به دست آمده است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد، در مجموع درحرف (ن) و (و) بيشترين تنوع طراحي وجود دارد. حروف(د)، (ط)، (ك) بسيار شبيه به هم نوشته شده اند و حروف (ر) و (ن) نيز دربعضي ازكلمات شبيه به هم نوشته شده اند اين شباهت ها دركل كتيبه دراين حروف باعث كاهش خوانايي متن شده است. حروف چشمه دار مانند (ف)، (ق)، (و)، (م)، (ه) داراي تساوي دواير چشمه هايشان دركل كتيبه هستند و اين يكساني نوعي رابطه در كل كتيبه به وجود آورده است. حروف (د/ذ)، (ر/ز)، (ن)، (و) به دوصورت كوتاه و بلند نوشته شده اند اين امر باعث ايجاد تناسبات دركلمه هاي متن سوره يس شده است كه با توجه به فضاي كلمات، حروف آن ازتنوع برخوردار هستند.

Shoushtar Congregational Mosque is one of the oldest mosques in Iran. Al-Motazebollah, the 13th Abbasid caliph, order the construction of this monument in 254 AH, and it was completed during the reign of 23rd Caliph, al-Mostarshedobellah (512-529 AH). The mosque was later renovated. This mosque has several inscriptions written in Kufic script. One of these inscriptions is mounted on the wall of the mosque. The inscription is 32 meters in length, with some of the verses of Surah Yasin being rendered in Kufic script. The current study aimed to investigate the elements of this inscription and its rules of calligraphy and visual quality. The current study aimed to find out the details of this valuable inscription, thereby revealing the specific feature of these inscriptional elements and their quantitative diversity. Concerning this issue, "Abdollah Quchani and Mahnaz Rahimiifar" (2003) have addressed some of the existing inscriptions in a book entitled "Inscriptions of Mosques in Shooshtar Congregational Mosque and Imamzadeh Abdullah”.Seyyed Vahid Mousavi Jazayeri" (2016) in a book entitled "Kufic Stone Inscriptions 1” studied Kufic scripts of Shushtar Congregational Mosque. In 2015, the same author explored the conceptual meaning of the inscription and the reason behind the type of script in another book, "The Kufic Inscriptions of Shushtar Congregational Mosque 2. In addition, Ibrahim Delavaran (2016) investigated these inscriptions from the third century to the late Qajar Period in his thesis "The Aesthetic Study of Shushtar Islamic Inscriptions" Sara Omidbakhsh (2018) did an article entitled “A comparative study of mosques with an emphasis on Shushtar Congregational Mosque as Islamic-Iranian architecture”. The difference between the mentioned study and the literature lies in the investigation of Kufic script elements of Surah Yassin in Shooshtar Congregational Mosque