بررسي متغيرهاي اثرگذار بر تاب‌آوري مساكن روستايي در برابر مخاطرات در مناطق دشتي و كوهستاني (مورد شناسي: روستاهاي بخش مركزي قوچان)

ايران به‌لحاظ وقوع انواع حوادث طبيعي در بين كشورهاي نخست دنيا قرار دارد و همه‌ساله تعداد زيادي از هموطنان بر اثر همين حوادث، خانه و كاشانۀ خود را از دست مي‌دهند. بر اين اساس موضوع ايمن‌بودن مساكن روستايي و مديريت درست آن‌ها در برابر مخاطرات، يكي از اهداف اصلي برنامه‌ريزي‌ها‌ است. اين تحقيق از نوع كاربردي و از‌نظر روش به‌صورت توصيفي تحليلي بوده و اطلاعات موردنياز به دو صورت اسنادي و ميداني (پرسش‌‌نامۀ محقق‌ساخته) گردآوري شده‌است. هدف تحقيق حاضر بررسي متغيرهاي اثرگذار بر تاب‌آوري مساكن روستايي در برابر مخاطرات در روستاهاي دشتي و كوهستاني شهرستان قوچان است. جامعۀ آماري تحقيق حاضر را سرپرستان خانوارهاي ساكن در 4 روستاي دشتي و 4 روستاي كوهستاني تشكيل مي‌دهند. براساس سرشماري سال 1395، ناحيۀ مورد مطالعه داراي 11712 نفر جمعيت و 3702 خانوار بوده‌ا‌ست كه با استفاده از فرمول كوكران، 350 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب و پرسش‌‌نامه‌ها به‌نسبت جمعيت هر يك از روستاها، بين خانوارها به‌صورت تصادفي ساده سيستماتيك توزيع شد. تجزيه‌و‌تحليل و پردازش داده‌ها با استفاده از آزمون‌هاي مختلف در محيط نرم‌افزاري SPSS انجام شده و براي تهيه نقشه‌ها نيز از نرم‌افزار GIS استفاده شد. نتايج به‌دست‌آمده از آزمون‌هاي كاي‌اسكوئر نشان مي‌دهد كه بين مؤلفه‌هايي ازقبيل بهرۀ بالاي وام، عدم‌توان در بازپرداخت آن و... با ميزان تاب‌آوري مساكن روستايي تا سطح اطمينان 99 درصد رابطۀ معني‌داري وجود دارد. همچنين نتايج آزمون فريدمن حاكي از آن است كه نداشتن ضامن معتبر، بهرۀ بالاي وام و عدم‌توان در بازپرداخت آن مهم‌ترين چالش فراروي تاب‌آوري مساكن هستند. علاوه‌برآن نتايج به‌دست‌آمده از آزمون مان‌وايتني و T مستقل نشان مي‌دهند كه بين روستاهاي نواحي كوهستاني با دشتي در زمينه‌هاي متعدد اختلاف معني‌داري تا سطح 99 درصد وجود دارند. همچنين نتايج آزمون رگرسيون لوجستيك نشان مي‌دهد كه 3 متغير بررسي‌شده توانستند 58 درصد از تغييرات متغير رضايت از امدادرساني را بررسي كنند و حدوداً 42 درصد باقي‌مانده مربوط به مؤلفه‌هايي است كه در تحقيق حاضر مورد شناسايي قرار نگرفتند و توسط عوامل ديگري قابل‌پيش‌بيني است. بر اين اساس دسترسي به مراكز آتش‌‌نشاني و كيفيت راه‌هاي ارتباطي به‌خصوص در روستاهاي كوهستاني نقش مهمي در امدادرسانيِ به‌موقع به افراد در صورت وقوع بلاياي طبيعي دارد.