اثر روش‌هاي خاك‌ورزي و مقادير مختلف نيتروژن بر كارآيي مصرف و شاخص تغذيه نيتروژن گندم در يك خاك آهكي (مطالعه موردي: منطقه زرقان، استان فارس)

اهداف: مطالعه به منظور بررسي برهم كنش اثرات روش هاي خاك ورزي، بقاياي ذرت و مقادير نيتروژن جهت بهبود كارآيي مصرف نيتروژن و حفظ پتانسيل عملكرد دانه گندم رقم چمران در اراضي خشك و نيمه خشك جنوب كشور انجام گرفت.   مواد و روش ها: پژوهش به صورت كرت هاي دو بار خُرد شده در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در اراضي كشاورزي زرقان مركز تحقيقات، آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان فارس طي دوسال زراعي (از 1395 تا 1397) اجرا شد. فاكتور اصلي خاك ورزي با سه روش شخم رايج، كم خاك ورزي و بي خاك ورزي، فاكتور فرعي بقاياي ذرت (هيبريد سينگل كراس 704) با دو سطح حذف و حفظ 30 درصد بقايا و فاكتور فرعيفرعي نيتروژن خالص با صفر، 101، 152 و 202 كيلوگرم در هكتار (از منبع كود اوره) بودند.   يافته ها: نتايج دو سال پژوهش نشان داد، عملكرد دانه گندم (5266 كيلوگرم در هكتار) با افزايش نيتروژن از 101 به 202 كيلوگرم در هكتار در سامانه كم خاك ورزي و حفظ بقاياي ذرت افزايش يافت. هم چنين، كارآيي بازيافت ظاهري و جذب نيتروژن در گندم با افزايش مقدار نيتروژن تا سطح 202 كيلوگرم در هكتار در شرايط حفظ بقايا و با كاهش دفعات شخم افزايش محسوسي داشت. درحالي كه، بيشترين كارآيي فيزيولوژيك و زراعي نيتروژن (به ترتيب 58.18 و 19.31 كيلوگرم بر كيلوگرم) به ترتيب در سامانه خاك ورزي رايج و كم خاك ورزي با كاربرد 101 و 152 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به دست آمد. در مقابل، كاربرد مقادير بيشتر و كمتر از 152 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به ترتيب باعث افزايش و كاهش شاخص تغذيه نيتروژن نسبت به يك شد.   نتيجه گيري: به طور كلي، جايگزين كردن روش كم خاك ورزي با خاك ورزي رايج و يا بي خاك ورزي در شرايط حفظ بقاياي ذرت و با كاربرد 152 كيلوگرم نيتروژن در هكتار مي تواند موجب افزايش كارآيي مصرف نيتروژن به ويژه كارآيي زراعي و كارآيي فيزيولوژيك نيتروژن، بهبود شاخص تغذيه نيتروژن و حفظ پتانسيل عملكرد دانه گندم در تناوب با ذرت گردد.