تحليل محتواي باور به معاد در شعرهاي آزاد مهدي اخوان ثالث

مهدي اخوان ثالث، شاعر نوگراي معاصر، در بحبوحه نفوذ فرهنگ غربي، كوشيد به فرهنگ ايراني توجه نشان دهد و براي اين منظور، آيين التقاطي و مبهم و خيالي مزدشتي را از تلفيق گرايش فردي و خيرخواهانه زردشت و گرايش اجتماعي و عدالت‌خواهانه مزدك پديد آورد. مقاله حاضر سعي داشته است با كاربرد روش توصيفي تحليلي از نوع تحليل محتوا به اين پرسش پاسخ گويد كه آيا اخوان در باور به معاد، تا حد معادباوري ايرانيان باستان پيش رفته است؟ بر پايه ديدگاه پژوهشگران، مزدك از جهت اصول دين، پيرو آيين زردشت بوده است و در اين آيين، برزخ و داوري فردي و چينودپل يا همان صراط و بهشت و دوزخ و داوري جمعي و كيفر نهايي گناهكاران براي رهايي آنان از كدورت گناه و سرانجام، فرشكرد، طرحي روشن دارد. اين مقاله، سرانجام نتيجه مي‌گيرد كه ضمن 153 شعر نيمايي و 5 شعر سپيد و جمعاً 158 شعر آزاد اخوان، 59 بار در 50 جزء شعر و 4 بار در 4 كل شعر و جمعا 63 بار در 33 شعر به موضوع معاد برمي‌خوريم و درصد شعرهاي داراي موضوع معاد به نسبت شعرهاي آزاد اين شاعر، 20.88 است. با اين‌حال، نگاه او به معاد، ضمن شعرهاي آزاد وي، بيشتر نگاه دنيوي و گاه تشكيك‌آميز و حتي تكذيب‌آميز است و بنابراين با معادباوري ايرانيان باستان ميانه ندارد.