بررسي و بازخواني نظام ساختاري و الگوي شكل‌گيري باغ خان شوشتر؛ گونه‌اي متمايز از باغ سازي ايراني

سنت باغ سازي در محدوده جغرافيايي ايران در طول چندين قرن همواره شامل گونه‌هاي ارزشمندي از باغ سازي نظير باغ ميوه، باغ رودخانه اي، باغ بيشه و... بوده كه علي رغم دارا بودن خصوصياتي منحصر به فرد، به دليل تبعيت نكردن از الگوي جامع باغ ايراني، كمتر مورد مطالعه و شناخت قرار گرفته‌اند. باغ خان در شهر شوشتر، در مجاورت كانال تاريخي گرگر نمونه اي از اين دست باغ سازي ايراني است كه به واسطه بستر قرار گيري خاص خود دربردارنده ويژگي‌هايي برجسته اي از باغ سازي ايراني است. بر همين اساس، اين پژوهش با رويكرد كيفي و با استفاده از روش تحقيقي توصيفي تحليلي تلاش خواهد نمود كه به بررسي و شناخت مولفه ها و خصوصيات سازنده اين باغ بپردازد. در اين پژوهش به منظور شناخت و مستند سازي اطلاعات مرتبط با باغ خان نظير اطلاعات طبيعي، تاريخي وكالبدي، از روش فهرست نگاري استفاده شده است. اطلاعات مورد نياز عمدتا از طريق منابع كتابخانه اي از قبيل نوشته هاي تاريخي، اسناد و مدارك آرشيوي نقشه ها و تصاوير هوايي گرد آوري شده است. و همچنين در بخشي از فرايند جمع آوري اطلاعات، بررسي‌هاي ميداني،مصاحبه هاي شفاهي نيز به كار گرفته شده اند. بر مبناي يافته هاي اين پژوهش، باغ خان، باغي رودخانه‌اي است كه از نظر ساختاري مي‌تواند در دسته باغ‌هاي تك محوري قرار گيرد. اين درحاليست كه به دليل بستر ويژه قرار گيري باغ، اين محور در راستايي غير مستقيم واقع شده است كه ضمن تاثيرگذاري بر نظام‌هاي سازنده باغ، الگوي ساختاري غير منتظم و ارگانيكي را براي باغ خان پديد آورده است. همچنين طبق يافته‌هاي پژوهش فعاليت‌هاي كشاورزي، تاثيرات فرهنگي دوره قاجار و همچنين خصوصيات بستر پيراموني از مهم ترين عوامل اثرگذار در شكل‌گيري الگوي ساختاري باغ خان بوده‌اند.