مداخلات رفتاري والدمحور براي درمان رفتارهاي اضافه در كودكان داراي اختلال طيف اُتيسم: يك مرور نظام‌مند

زمينه و هدف: يكي از مشكلات كودكان داراي اختلال طيف اُتيسم، رفتارهاي اضافه است كه باعث مي‌شود به بسياري از برنامه‌هاي آموزشي توان‌بخشي مقاوم باشند. به نظر مي‌رسد كه مداخلات رفتاري والدمحور شيوهاي مؤثر براي فائق شدن به اين مشكلات باشد؛ هرچند كه اين شيوه‌ها به‌درستي معرفي نشده‌اند. هدف از انجام اين مطالعه، مرور سيستماتيك اين مطالعات و نتايج اوليه و ثانويه آن‌ها، تحليل مؤلفه‌هاي درمان رفتاري والدمحور و بررسي ضرورت گسترش اين برنامه‌ها در خانواده‌هاي ايراني است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع مطالعات مروري نظام‌مند است. در اين مطالعه مقالات معتبر در پايگاه‌هاي داده‌هاي داخلي مركز اطلاعات علمي دانشگاهي و مگ‌ايران در بازه زماني 1385 تا 1397 و پايگاه‌هاي خارجي مدلاين، پابمد، اسپيرينگر، ساينس دايركت، Online library و PsycINFOT در بازه زماني 1378 تا 1395 در زمينه مداخلات رفتاري والدمحور براي درمان رفتارهاي اضافه اختلال اُتيسم جست‌وجو شد. ملاحظات اخلاقي: اين مطالعه با كد اخلاق IR.SBU.ICBS.97/1013 در كميته اخلاق پژوهش‌هاي زيستي دانشگاه شهيد بهشتي به تصويب رسيده است. يافته ها: نتايج نه مطالعه بيانگر تأثير مثبت درمان رفتاري والدمحور بر رفتار‌هاي اضافه مانند رفتارهاي تكراري، بي‌قراري (چرخش خلقي، پرخاشگري، خود‌جرحي)، پژواك‌گويي و رفتارهاي مخرب بود (نتايج اوليه). همچنين اين مداخلات سبب بهبود رفتارهاي انطباقي كودكان و كاركردهاي والدين چون خودكارآمدي، سبك والدگري و مشكلات روان‌شناختي شده بودند (نتايج ثانويه). مؤلفه‌هاي برنامه‌هاي درماني شامل انواع مداخلات پيامد‌محور (مانند توقف پاسخ و باز‌راهنمايي)، مداخلات پيشايند‌محور الف (مانند طراحي برنامه روزانه) و مداخلات پيشايند‌محور ب (مانند غني‌سازي محيط با بازي) بودند. سه مطالعه داراي قطعيت شواهد متوسط و شش مطالعه داراي قطعيت شواهد بالا بودند. نتيجه گيري: نتايج اين مطالعه حاكي از اثربخشي مداخلات رفتاري والدمحور بر رفتارهاي اضافه در كودكان داراي اُتيسم است. مطالعات آينده بايد بر جامعيت تمامي مؤلفه‌هاي اثربخش در برنامه رفتاري والدمحور و امكان قابليت اجراي مداخله در مكان‌هاي مختلف تأكيد داشته باشند. پيشنهاد مي‌شود در داخل كشور نيز برنامه‌هاي درماني والدمحور در مورد رفتارهاي اضافه كودكان داراي اُتيسم طراحي شود.