منظر آب-‌محور، نقش نظام آبي در شكل‌گيري منظر باغستان سنتي قزوين و حفاظت از آن

بخش مهمي از تمدن ايران در پيوند با مديريت و بهره‌برداري از منابع آبي در مقياس‌هاي مختلف شكل‌گرفته است. باغستان سنتي قزوين از نمونه‌هاي منحصربه‌فرد در پيوند ميان زيرساخت‌هاي آبي و توسعۀ سكونتگاه‌هاي انساني در فلات ايران به‌شمار مي‌رود. در نيم قرن اخير، باغستان به‌صورت‌هاي مختلف با نابودي و تخريب روبرو بوده و اهميت حفاظت منظر آن در دهه‌هاي اخير مورد بحث قرار گرفته ‌است. اين نوشتار با سؤال از چگونگي حفاظت از منظرباغستان، با شيوۀ تفسيريتاريخي به خوانش منظر باغستان قزوين از دريچۀ زيرساخت آبي شكل‌دهنده به آن مي‌پردازد. به اين منظور با رجوع به مستندات تاريخي، تصاوير و نقشه‌ها، در كنار مطالعات معاصر در باب باغستان قزوين و رجوع به تاريخ شفاهي، مصاحبه با متوليان و باغداران، به واكاوي نقش زيرساخت آبي در شكل‌گيري مؤلفه‌ها و فرايندهاي شكل‌دهنده به منظر باغستان قزوين مي‌پردازد. درنهايت اين نوشتار منظر باغستان قزوين را منظري آبمحور بر‌مي‌شمارد. منظري كه در تمامي مقياس‌هاي سرزميني، محلي تا خُرد متأثر از نحوۀ مديريت و بهره‌برداري از منابع آبي بوده است. به اين ترتيب حفظ و احياي منظر باغستان قزوين را درگرو حفظ و احياي سيستم سنتي آبي آن به‌عنوان مؤلفۀ بنيادي منظر باغستان مي‌داند.