روايي و پايايي نسخه فارسي پرسش‌نامه «اندازه‌گيري فرايند مراقبت (MPOC-20)»

هدف: خدمات خانواده‌محور، مجموعه‌اي است از خدمات براي كودكان با نيازهاي خاص و خانواده آن‌ها كه در اين خدمات، والدين به عنوان افرادي با بيشترين آگاهي نسبت به نيازهاي كودكان خود در نظرگرفته مي‌شوند. جوهره اصلي در اين رويكرد، دخيل كردن خانواده در تصميم‌گيري‌ها، همكاري و ارتباط دوجانبه خانوادهو درمانگر، احترام متقابل، حمايت عاطفي و اجتماعي از خانواده‌ها، سهيم كردن خانواده در اطلاعات بيمار، اختصاصي و منعطف بودن خدمات ارائه‌شده نسبت به مشكلات آن‌ها و تلاش در جهت توانمند كردن خانواده‌هاست. اين خدمات به پايه‌اي مهم براي بسياري از برنامه‌هاي مداخلات اوليه تبديل شده‌اند و در خدمات توان‌بخشي نيز كاربرد ويژه‌اي دارند. يكي از پرسش‌نامه‌هايي كه براي ارزيابي اين خدمات مورد استفاده قرار مي‌گيرد، پرسش‌نامه MPOC-20 است. اين پرسش‌نامه داراي بيست سؤال است كه در پنج‌ حيطه فعاليت و مشاركت خانواده، ارائه اطلاعات عمومي، ارائه اطلاعات خاص‌، مراقبت جامع و هماهنگ براي خانواده و كودك، مراقبت حمايتي و احترام‌آميز تقسيم‌بندي مي‌شود. تا‌كنون اين ابزار به زبان‌هاي مختلفي ترجمه شده و روايي و پايايي آن در رابطه با چندين بيماري مورد بررسي قرار گرفته است. با توجه به اهميت روزافزون خدمات خانواده‌محور و نقش آن در تسريع روند درمان، خلأ وجود ابزاري مناسب به منظور ارزيابي اين خدمات در ايران احساس مي‌شود. از اين رو اين مطالعه با هدف تعيين ويژگي‌هاي روان‌سنجي »پرسش‌نامه فرايند مراقبت « شامل روايي محتوايي، همساني دروني و پايايي آزمون بازآزمون در كودكان ناتوان صفر تا 18 سال انجام شد. روش بررسي: تحقيق حاضر يك مطالعه روان‌سنجي است كه درآن ويژگي‌هاي روان‌سنجي نسخه فارسي مقياس فرايند مراقبت بررسي شده است. نمونه پژوهش شامل 340 كودك ناتوان (با ميانگين و انحراف معيار سني 6 سال و سه ماه،142 دختر و 198 پسر) با تشخيص‌هاي متفاوت در حيطه توان‌بخشي و به‌خصوص كاردرماني بود كه بر اساس نمونه‌گيري در دسترس و با حداكثر تنوع ممكن، در شهر تهران بررسي شدند. مادران نقش مهمي در پاسخ‌گويي به سؤالات پرسش‌نامه داشتند. پرسش‌نامه بين والدين اين كودكان توزيع شد. به منظور تعيين روايي محتوايي از چهارده نفر از متخصصين كاردرماني نظرسنجي شد و نتيجه بوسيله روش لاوشه و سنجش نسبت و شاخص روايي محتوايي محاسبه شد. پايايي همساني دروني با محاسبه ضريب همبستگي پيرسون و آلفاي كروبناخ و پايايي آزمون بازآزمون با استفاده از ضرايب ICC روي سي شركت‌كننده با فاصله زماني چهارده روز محاسبه شد. يافته‌ها: نتايج به‌دست‌آمده از اين مطالعه نشان‌دهنده قابل قبول بودن شاخص روايي محتوايي (CVI) و نسبت روايي محتوايي (CVR) براي همه آيتم‌ها بود كه در‌نتيجه آن، هيچ آيتمي از پرسش‌نامه حذف نشد‌. ضريب همبستگي دروني نيز عدد 0/81 را نشان مي‌داد (0/81= α) كه نشان‌دهنده همبستگي بالا بين آيتم‌هاي پرسش‌نامه است. بيشترين ميزان ضريب آلفاي كرونباخ هم مربوط به حيطه ارائه اطلاعات عمومي در مورد كودك است ( 0/77= α) كه در اين قسمت مقدار p-value نيز براي همه حيطه‌ها در سطح 0/001 و معني‌دار بود. درقسمت پايايي آزمون بازآزمون نمرات ضريب همبستگي درون‌رده‌اي همه حيطه‌ها بزرگ‌تر از 0/6 بود كه حاكي از پايايي متوسط تا خوب پرسش‌نامه است. پايايي در حيطه مراقبت حمايتي از ضريب بالا و پايايي مطلوبي برخوردار بود و در بقيه حيطه‌ها، پايايي متوسط بود. نتيجه‌گيري: امروزه خدمات خانواده‌محور به منظور ارتقاي سطح كيفي خدمات درماني بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است كه به منظور بهبود ارائه اين خدمات، ارزيابي و بررسي آن اجتناب‌ناپذير به نظر مي‌رسد كه اين مهم، نيازمند ابزاري در اين راستاست. بررسي يافته‌هاي روايي و پايايي نشان داد كه نسخه فارسي پرسش‌نامه MPOC-20 در كودكان ناتوان زير 18 سال از روايي و محتوايي مناسبي برخوردار است و مي‌توان از آن، جهت سنجش خدمات خانواده‌محور در درمان اين كودكان و همچنين در مطالعات تحقيقاتي، به عنوان ابزار باليني استفاده كرد.