عنوان و نقاشي ايراني؛ خوانش آيكونوگرافيك تك‌نگاره دو دلداده و پيرزن مشاطه

باتكيه بر اهميت عنوان در درك مخاطب از يك اثر هنري و با در نظرگرفتن فرهنگ غالب شفاهي در ايران، اعتبارسنجي عناوينِ انتسابي به آثار هنري ايراني كه پيش از آغاز به ثبتِ رسمي اين آثار خلق‌شده‌اند، حائز اهميت است. هدف از اين پژوهش بررسي اعتبار عناويني است كه سال‌ها پس از خلق اثر و در زمينه‌اي غير از زمينه توليد آن به اثر مورد نظر منسوب شده‌است. تمركز مقاله حاضر بر تطابق عنوانِ انتسابي دو دلداده و پيرزن مشاطه به تك‌نگاره‌اي از صنيع‌الملك (۱۸۱۳-۱۸۶۷ م./۱۲۸۴-۱۲۲۸‌ه.ق.) با مضمون حاصل از متن ‌تصويري تك‌نگاره مي‌باشد. از اين‌رو، با تكيه بر رويكرد آيكونوگرافي (= ‌شمايل‌نگاري)، به تشخيص پيكره‌هاي تصوير‌شده در اين تك‌نگاره پرداخته‌مي‌شود. نتيجه آن‌كه با شناسايي قراردادهاي تصويري به‌كاررفته، محدوده‌ تفسير اين تك‌نگاره از رابطه تعريف‌ شده مشاطه‌، ‌عروس‌ و ‌داماد، كه به‌واسطه عنوانِ انتسابي به آن قابل درك است، به رابطه دايه‌، ‌دخترخوانده‌ و دلداده تغيير‌‌مي‌يابد. بنابراين در اين مقاله ابتدا به اعتبارسنجي عنوان انتساب شده به اين تك‌نگاره، با تكيه بر جايگاه زن سال‌خورده، پرداخته‌مي‌شود. سپس نقش و جايگاه پيكره‌هاي ترسيم شده در آن مورد شناسايي و بازتعريف قرار خواهد‌گرفت. اين پژوهش‌ با استفاده از روش تحليل بنيادي‌ـ‌‌نظري، و از نظر ماهيت و روش به‌صورت تاريخي، توصيفي‌ـ‌‌تحليلي بررسي مي‌گردد.