ابن سينا و هراس از مرگ تصحيح يك اشتباه در باره تك‌نگاري منسوب به ابن سينا

مسئله‌ هراس از مرگ يا اضطراب مرگ يكي از مسائلي است كه  از يك‌سو در تاريخ فلسفه و از سوي ديگر، در تاريخ و اخلاق پزشكي مورد توجه انديشمندان قرار گرفته است. از دوران گذشته علاوه بر آثار ادبي و نگاه‌هاي اسطوره‌اي منعكس‌شده در داستان‌ها و نمايشنامه‌ها و متون عرفاني و گنوسي، فيلسوفان نيز نتايج انديشه‌ورزي خود را در اين خصوص در آثار فلسفي منعكس كرده‌اند. در يونان باستان، در كنار انديشه‌ورزي‌هاي سقراط و افلاطون، اپيكوري‌ها و رواقي‌ها نيز در فلسفه‌ورزي در زمينه هراس از مرگ سهم به‌سزايي داشته‌اند. در جهان اسلام نيز انديشمنداني همچون محمد زكرياي رازي و ابوعلي مسكويه و ملاصدرا در اين‌باره سخن گفته‌اند. امّا در اين ميان، تنها تك‌نگاري موجود در زمينه‌ هراس از مرگ كه به نحوي تفصيلي بدين موضوع مي‌پردازد، منسوب به بوعلي سينا است. از اين رساله كه در مجموعه رسائل ابن‌سينا به طبع رسيده و به فارسي نيز ترجمه شده با نام‌هاي «الشفاء من خوف الموت ومعالجه‌ داء الاغتمام» و «دفع الغمّ من الموت» ياد شده است.ابن‌سينا هم فيلسوفي برجسته، هم يكي از بزرگترين پزشكان دوره‌ اسلامي است كه شايسته‌ نظر‌ورزي در خصوص اين مسئله‌ مرزي ميان فلسفه و پزشكي است؛ ازاين‌رو، محققان پس از وي و به‌ويژه پژوهشگران معاصر ارجاعات بسياري به نگاشته‌ او داشته‌اند. با توجه به فراواني ارجاع محققان معاصر بدين رساله به نام ابن سينا از يكسو، و ترديد برخي پژوهشگران در انتساب آن از سوي ديگر، پژوهشي درباره‌ نويسنده رساله صورت گرفت. با بهره‌گيري از پژوهش‌هاي پيشين و برخي دلايل متن‌شناختي ديگر روشن مي‌شود كه اين رساله در اصل بخشي از كتاب تهذيب الأخلاق و تطهير الأعراق ابوعلي مسكويه استكه به اشتباه به ابن‌سينا نسبت داده شده. اين انتساب به‌دليل اشتباه ناسخان، به‌سهو يا به‌عمد رخ داده است. پس از بررسي وجوه مختلفي كه به اين اشتباه انجاميده است، انتساب اين رساله به ابن‌سينا نفي و صحت انتسابش به مسكويه اثبات مي‌شود.