تأمّلات تاريخي و متن‌شناختي در رساله نيروزيّه‌

نيروزيّه‌ رساله‌اي است منسوب به ابن‌سينا كه موضوع آن تفسير قرآن كريم است. ابن‌سينا در اين رساله براساس اصول فلسفي خود و نيز حساب جمل، تلاش كرده است تا حروف مقطّعه‌ قرآن را تفسير كند. با توجه به اينكه عدم ذكر اين رساله در برخي كتب تراجم قديمي موجب بروز ترديد در انتساب اين رساله شده است، تحقيق در بررسي انتساب اين رساله به ابن‌سينا و سپس بررسي تاريخ احتمالي تأليف آن ازجمله ابعاد پژوهشي مهم در مورد اين رساله است. ابن‌سينا در ابتداي اين رساله طي مقدّمه‌اي بيان مي‌كند كه آن را به‌رسم هديه‌ نوروزي به شخصي با لقب الشيخ الأمير هديه كرده است. مهدي إليه اين رساله، به‌طورقطع روشن نيست، اما براساس شواهد تاريخي و شواهد موجود در متن، مي‌توان اشخاصي از معاصران و نزديكان ابن‌سينا را به‌عنوان مهدي إليه احتمالي بررسي كرد. در ميان اين اشخاص، احتمال مهدي إليه بودن أبوعبدالله برقي از ديگران قوي‌تر است. بر اين اساس، ابن‌سينا اين رساله را تقريباً در حدود سال‌هاي 387ـ392هـ، يعني زمان اقامتش در بخارا تأليف كرده است؛ بررسي هاي متن‌شناختي نيز نشان مي دهد كه محتواي رساله با ساير آثار ابن سينا هماهنگ است و اصطلاحات كليدي رساله همچون اصطلاح خاص او براي خداوند و نيز اصطلاحات خاص او براي بيان مراتب خلقت و تقرير نظريه‌ صدور، انتساب رساله‌ نيروزيّه‌ را به ابن سينا تأييد مي كند.