بررسي سبك شناسي اشعار «فطرت مشهدي»

زمينه و هدف: در ميان انواع نقد و دانش هاي زباني و ادبي، سبك‌شناسي يكي از راههاي نقد روش‌مند است كه با آگاهي از امكانات اين دانش و به دور از تفسيرهاي ذوقي و تضادهاي شخصي، ميتوان متون ادبي از جمله ديوان شاعراني كه كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند را مورد بررسي و پژوهش قرار داد و از اين طريق به بازتوليد نظريه‌ها و ايده‌هاي جديد سبك‌شناسي پرداخت. اين پژوهش ميكوشد تا با بازنگري در اشعار يكي از شاعران گمنام سبك هندي به نام فطرت مشهدي، به طور عملي و علمي، ويژگي هاي سبكي اشعار وي را در سطوح زباني،ادبي و فكري نشان دهد. روشها: اين مقاله براساس مطالعات كتابخانه‌اي و به شيوۀ توصيفي-تحليلي انجام شده است. يافته‌ها: ميرزا معزّالدين محمد موسوي خان فطرت فرزند ميرزا فخرا و نوادۀ دختري يكي از علماي بزرگ مشهد به نام «محمد زمان مشهدي» است كه در سال 1050ه.ق در مشهد به دنيا آمد. در جواني به اصفهان رفت و پس از تحصيلات ديني و ادبي به هند مهاجرت كرد. در آنجا مورد توجه اورنگ زيب، پادشاه هند قرار گرفت و داماد او شد. او در هند به مناصب بلند ديواني رسيد و در سال 1101 ه.ق درهمانجا از دنيا رفت. اشعار وي از منظر سبك‌شناسي در سبك هندي سروده‌است. در اشعار وي ويژگيهاي سبك هندي به وضوح ديده ميشود، مسائلي از قبيل: فراواني تشخيص، كاربرد اسلوب معادله، استفاده از تلميحات مختلف براي خلق مضامين و تصاوير تازه و... نتيجه‌گيري: پر بسامدترين موضوع در سطح فكري اشعار فطرت مشهدي به ترتيب شامل موارد زير است: عشق، پند و حكمت، شكوائيه، عرفان و...در سطح زباني، استفاده از اوزاني و بحوري مانند رمل و هزج موجب رواني شعر فطرت شده‌است. بسامد واژگان عاميانه به نسبت واژگان عربي و تركي بسيار بالاتر است. همچنين استفاده از واژگان مربوط به سبك‌شناسي به اشعارش جلوۀ خاصي بخشيده است. از منظر ادبي نيز استفاده از تشبيه، تشخيص، ايهام و تلميح بسامد بيشتري نسبت به ديگر صورخيال و آرايه‌هاي ادبي دارند. فطرت در تشبيهاتش بيشتر از انواع تشبيهات عقلي به حسي، مفرد به مفرد، بليغ، ملفوف نسبت به ديگر انواع، استفاده كرده‌است. بسامد استعارات مكنيه نيز در مقايسه با استعارات مصرحه بيشتر است.