معناشناسي واژه «فتح» با تأكيد بر سوره «الفتح»

تحليل معنايي واژگان متن از راه دستيابي به دقايق معنا صورت مي گيرد. اين نگاه در قرآن به دليل نقش آن در تأمين سعادت بشر اهميت مي يابد. واژه «فتح» 12 بار در قرآن آمده كه بيشترين تكرار آن در سوره «فتح» است. پژوهش حاضر با روش معناشناسي به استخراج مفاهيم همنشين و جانشين و تبيين معنايي «فتح» در قرآن و سوره «الفتح» مي پردازد. با بررسي روابط معنايي «فتح» روشن مي‌شود كه مهم‌ترين همنشين «فتح» با رابطه مكملي لفظ جلاله «الله»، با رابطه اشتدادي واژه «نصر» و با رابطه تقابلي واژه «نصيب» است. در سوره «الفتح» نيز لفظ «فتح» بر محور همنشيني مكملي با «مبين»، «قريب»، «جعل» و «اثاب» و بر محور همنشيني اشتدادي با «غفران»، «هدايت»، «اتمام»، «نصر»، «سكينه» و «غنيمت» و بر محور جانشيني با «سلطان» در يك حوزه معنايي قرار مي گيرد. ازاين رو، به غير از معاني مختلف فتح در قرآن از قبيل باز نمودن، حل و فصل، حكم و قضاوت، آنجا كه فتح به معناي گشايش و پيروزي آمده است، اين مؤلفه‌ها مد نظر است: پيروزي با دوام و از ناحيه خداوند، همراه با قدرت و تسلط بدون جنگ. لازم به ذكر است اين فتح در نتيجه خلوص نيت، ياري دين و صبر به مؤمنان بخشيده مي‌شود و نتايجي همچون پوشاندن گناهان، آرامش قلب ها و توفيقات بزرگ الهي، اعمّ از مادي و معنوي را دربردارد.