واكاوي مباني قرآني و روايي قاعده « لاتقيه في الدماء»

در فقه اماميه، اهتمام فراواني نسبت به حفظ جان و حرمت دماء مشاهده مي‌شود؛ تا بدانجا كه حتي در تقيه كه فرد مكلف است براي حفظ جان، مال و آبرو به حسب شرايط، به كتمان يا حتي عملي خلاف موازين شرعي روي آورد، اما اين اختيار بدو داده نشده كه مرتكب قتل عمد شود. ازاين‌رو، شرايط اضطرار و تقيه نمي‌تواند به ريختن خون مسلماني بيانجامد؛ امري كه از آن به قاعده «لا تقيه‌ في الدماء» ياد مي شود. اين پژوهش با روشي توصيفي‌ـ‌تحليلي درصدد پاسخ به اين سؤالات است كه اولاً دلالت آيات شريفه قرآن كريم بر حرمت قتل انسان در شرايط تقيه چگونه است؟ ثانياً اعتبار رواياتي كه به عدم جواز قتل انسان ها در هنگام تقيه و شرايط اضطرار مي پردازد، به لحاظ سندي و كيفيت دلالت چگونه است؟ ثالثاً آيا اطلاق اين دسته از روايات شامل افراد غيرمسلمان همچون معاهد و ذمي مي شود؟ رابعاً استثناء قاعده فقهي مزبور در نظرات فقهاي اماميه، چه مواردي را دربرمي گيرد؟ يكي از دستاوردهاي مقاله آن است كه نصوص قرآني و روايي و همچنين گستره قاعده فقهي پيش‌گفته، ريختن خون مطلق انسان ـ اعم از مسلمان و كافر ـ را در شرايط تقيه و اضطرار، جايز نمي‌داند مگر در موارد اندكي كه حفظ جان افراد بيشتري اقتضا كند يا مصالح مهم‌تري در ميان باشد.