بازتاب آموزه هاي نهج البلاغه در جرم شناسي علت شناختي

نگاه‌‌ علت شناسانه به رفتار مجرمانه، به دنبال شناسايي عوامل جرم زا مورد توجه جرم شناسان قرار گرفته است؛ برخي با رويكردي افراطي و به تبعيت از زيست شناسي جنايي، قائل به جبرگرايي زيستي در رفتار مجرمانه بوده و برخي با رويكردي تعادل گرا با الهام از زيست شناسيِ اجتماعي، بزهكار را موجودي مختار اما با گرايش هاي منحرفانه قلمداد كرده‌اند كه تحت تأثير شرايط محيطي، مرتكب جرم مي شود. بررسي مضامين مندرج در نهج‌البلاغه نشان مي‌دهد قرن ها پيش از شكل گيري جرم شناسيِ علمي، سبب‌شناسي رفتار مجرمانه به صورت همه جانبه مورد توجه اميرالمؤمنين(ع) قرار داشته ‌است؛ به گونه اي كه مجموعه اي از عوامل جرم زا را شناسايي و مفيدترين و كاربردي ترين راهكارهاي ريشه يابي رفتارهاي مجرمانه را ارائه كرده است. در اين مقاله، با استفاده از روش اسنادي و تحليل محتوا، عوامل جرم زا از ديدگاه حضرت علي(ع) مورد بررسي قرار‌ گرفته است. يافته‌هاي تحقيق حاكي از آن است كه جرم، معلول عوامل مختلفي است؛ چنانچه علت يا علل آن پديد آيد، جرم ناخواسته رخ مي دهد. همچنين آموزه هاي نهج البلاغه هر چند بر نقش عوامل زيستي، رواني و اجتماعي به عنوان عوامل زمينه ساز جرم تأكيد مي كند؛ اما همواره انسان را در بينابين وادي جبر و اختيار تفسير كرده و به هيچ روي از بزهكار به عنوان موجود اسير سرنوشت محتوم خويش، ياد نكرده است. تحليل اين نگرش ها مي تواند در ارائه نظريات جديد جرم شناسي و راهكارهاي نوين كاربردي پيشگيري از جرايم، مفيد و مؤثر باشد.