نقش شيخ مفيد و سيد مرتضي در تنقيح مباني فكري تشيّع

مباني فقهي و كلامي تشيع تا آغاز غيبت كبري، هنوز به صورت كامل ساخت نيافته بود. ازاين رو، در عرصه فقه، شاهد فقاهتي مبتني بر افكار اهل سنت و متمايل به رأي و قياس هستيم. در بعد كلامي نيز از يك سو، به متكلماني برمي خوريم كه گرايش‌هاي اعتزالي دارند و از سوي ديگر، برخي عقائد فاسد كلامي مانند نظريه تحريف، گرايش به جبر، تشبيه، غلو و تقصير پديد آمدند. در اين بين، شيخ مفيد و سيد مرتضي كوشيدند مباني فكري تشيع را منقّح كرده و راهي ميان عقل گرايي افراطي (نص گريزي) و نص گرايي افراطي (عقل گريزي) دراندازند. نگارندگان با مطالعه آثار شيخ مفيد و سيد مرتضي بر اين عقيده اند يكي از مهم‌ترين ابزارهاي اين دو براي رسيدن به اين هدف، نظريه حجيت اخبار متواتر و محفوف به قرائن و در نقطه مقابل، عدم حجيت اخبار آحاد است. مبتني بر اين نظريه است كه توانستند به تصفيه متون روايي پرداخته، انبوهي از روايات در حوزه تحريف، جبر، تشبيه، غلو و... را به دليل «خبر واحد بودن» كنار بگذارند. همچنين در صورتي كه صحت سند در مورد اخبار آحاد ضروري قلمداد شود، مبناي شيخ مفيد و سيد مرتضي باعث شد انبوهي از روايات معصومان (ع) در كتب معتبر اماميه، صرفاً به دليل ضعف سند كنار گذاشته نشوند.