ارزيابي ديدگاه آيت اللّه صدر كاظميني در شناخت مؤلّف «فقه الرضا» و اعتبار اثر در استنباط فقهي

شناخت مؤلّف و ميزان اعتبار روايات كتاب «فقه الرضا» در اجتهاد شيعي، از ديرباز ديدگاه هاي گوناگون و متفاوتي را در دانش هاي فقه و حديث اماميه پديد آورده است. در ميان اين نظريات، ديدگاه مطرح شده توسط آيت‌الله سيدحسن صدر كاظميني(م. 1354 ق)، از اثرگذاري و اهميتي ويژه درباره اين كتاب برخوردار است. در اين نظريه كوشش شده است تا يگانگي «فقه الرضا» و كتاب «التكليفِ» شلمغاني، با استناد به حضور متفرّدات و روايات منحصر به فردِ محمد بن علي شلمغاني در كتابِ منسوب به حضرت رضا (ع) اثبات شود. همچنين، نظريه پرداز به اثبات عدم اعتبار استنباط احكام فقهي بر اساس احاديث كتاب، به دليل ذكر نشدن اَسناد متصل براي روايات اين اثر اهتمام ورزيده است. در جستار پيش رو كه با روش تحليلي‌ـ‌‌توصيفي سامان يافته، از يك سو، شواهد و ادلّه يگانگي كتاب «فقه الرضا» و كتاب «التكليف» مورد بررسي و نقد قرار گرفته است و از سوي ديگر، تأثيرِ عدم درج اَسناد متصل در اعتبار اجتهاد فقهي با استناد به احاديث كتاب، واكاوي شده است. نتايج اين پژوهش از اين شمار است: نخست اينكه استناد به روايات اختصاصي شلمغاني، تنها مجموعه اي بودن اثر را اثبات مي كند و نشان مي دهد كه اين كتاب، از به هم پيوستن اوراقي پراكنده از چند مؤلّف پديد آمده است، نه يكتايي محضِ دو اثر؛ دوم اينكه به دليل حصول وثوق به صدور روايات از جانب اهل بيت (ع) بر اساس شواهد و قرائن گوناگون و اطمينان به صحّت عمل مطابق با احاديثي از اين كتاب كه با ضوابط مذهب فقهي اماميه هماهنگ‌ هستند، استنباط احكام بر پايه روايات «فقه الرضا»، مطابق با اسلوب هاي پذيرفته شده در اجتهاد خواهد بود و فقيهان مُجازند با استناد به اين كتاب، به استنباط فقهي بپردازند.