مجموعه‌سازي منابع كتابخانه‌اي ايران: تحليل محتواي آثار در 5 دهه اخير

مقدمه: به‌منظور تحليل كيفي و كمّي محتواي متون مجموعه‌سازي علم اطلاعات و دانش‌شناسي در ايران، منابع موجود از آغاز پيدايش متون مجموعه‌سازي تا ابتداي دهه 90، شناسايي، مقوله‌بندي و مورد بررسي قرار گرفته است. روش ‌شناسي‌: مقاله مروري تحليلي حاضر، به روش كتابخانه‌اي و با استفاده از تحليل محتواي متون، انجام گرفته است. به اين منظور، عبارت‌ها و كليدواژه‌هايي همچون «مجموعه‌سازي در كتابخانه‌ها»، «انتخاب و تهيه مجموعه كتابخانه»، «مجموعه‌گستري»، «تهيه و سفارش كتاب»، «گزينش كتاب»، «خط‌‌مشي كتابخانه»، و «مجموعه‌سازي در كتابخانه‌هاي ايران»، در تمامي پايگاه‌هاي علمي ايران در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسي، مورد جست‌وجو قرار گرفت و در نهايت، بر اساس متون بازيابي‌ شده، سه دسته عمده، يعني كتاب‌ها، مقاله‌ها و پايان‌نامه‌هاي اين حوزه در طي 5 دهه، 40، 50، 60، 70، و 80، مقوله‌بندي و در هر دهه با توجه به مؤلفه‌هاي موضوعي موردنظر در اين پژوهش، تحليل محتوا شد. يافته‌ها: در مجموع بيش تر آثار منتشرشده (40.58)، به موضوع نيازسنجي اختصاص دارد. پس از آن به ترتيب موضوعات فناوري‌ها (26.66 درصد)، ابزارهاي انتخاب (18.20 درصد) و خط‌مشي‌ها (14.61 درصد) مورد توجه نويسندگان حوزه مجموعه ‌سازي بوده است. حدود نيمي از كل آثار منتشرشده در حوزه مجموعه ‌سازي در 5 دهه اخير، مربوط به مقاله هاست (195 اثر). 119 اثر (30.52 درصد) مربوط به پايان‌نامه ‌هاست و 76 اثر (19.48 درصد) نيز كتاب ‌هاي منتشرشده در اين حوزه را شامل مي‌ شود. بيش تر كتاب‌هاي انتشاريافته در حوزه مجموعه ‌سازي تأليفي هستند و مقاله ‌هاي انجام شده در اين حوزه، بيش تر به نيازسنجي و ارزيابي منابع و مجموعه‌ هاي كتابخانه ‌هاي مختلف اختصاص دارد. به نظر مي‌رسد نتايج تمامي پايان‌نامه‌هاي انجام‌شده در اين حوزه، به‌صورت مقاله علمي منتشر نشده است. نتيجه‌ گيري: نتايج اين پژوهش كه منتج به اطلاع از چگونگي انجام پژوهش‌ها و آثار منتشرشده در اين حوزه خواهد شد، ضمن پي بردن به فرصت‌ها و پر نمودن شكاف‌هاي موجود در حوزه مجموعه‌سازي، مي‌تواند همچون نقشه راه پژوهشگران، مؤلفان و ناشران عمل كند. هم‌چنين، بازخورد اين تحليل‌ها و ارزيابي‌ها، با نشان دادن نقاط قوت و ضعف وضعيت موجود، موجب ارتقاء كمي و كيفي مطالعات و نيز انتشارات و تناسب آن‌ها با نيازهاي آموزشي و پژوهشي در اين حوزه خواهد شد.