ارزيابي فراسنجه‌هاي ژنتيكي و وراثت پذيري صفات در برنج (.Oryza sativa L) با استفاده از روش داي‌آلل

به منظور بررسي كنترل ژنتيكي عملكرد و اجزاي آن در برنج با استفاده از روش گرافيكي هيمن، 56 نتاج حاصل از تلاقي داي آلل همراه با هشت والد (مجموعاً 64 ژنوتيپ) در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در بهار سال 1392در مزرعه پژوهشي مؤسسه تحقيقات برنج كشور كشت و صفات زراعي، عملكرد و اجزاي آن مورد ارزيابي قرار گرفتند. برآورد فراسنجه هاي ژنتيكي براي عملكرد دانه به روش هيمن نشان داد كه مقدار جزء افزايشي (D) نسبت به دو جزء واريانس غالبيت (H1) وH2) ) كمتر بوده و ميانگين درجه غالبيت ژن ها از يك (1.741) بزرگتر بود. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه، تعداد خوشه در بوته و ارتفاع بوته تحت كنترل اثر افزايشي، غيرافزايشي ژن ها و اثر مادري و غيرمادري مي باشند. لاين RI184421 (حسن سرايي ×سپيدرود) و لاين 23 (IR75479-199-3-3)، به ترتيب داراي بيشترين تعداد ژن هاي غالب و مغلوب براي عملكرد دانه بودند. ارتفاع بوته و طول خوشه تحت تأثير اثر غالبيت ناقص ژن ها و عملكرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه و تعداد خوشه در بوته تحت تأثير فوق غالبيت ژن ها قرار داشتند. وراثت پذيري عمومي صفات مورد بررسي بالا بود (بيش از 90 درصد). وراثت پذيري خصوصي ارتفاع بوته بالا بود كه نشان دهنده نقش اثر افزايشي در كنترل ژنتيكي اين صفت است. بر اساس نتايج اين تحقيق، براي بهبود عملكرد و اجزاي آن در برنج كه تحت كنترل اثر غيرافزايشي ژن ها هستند، استفاده از تكنولوژي هيبريد و براي بهبود صفاتي مانند ارتفاع بوته و طول خوشه، با توجه به نقش كليدي اثرات افزايشي در كنترل ژنتيكي آن ها استفاده از روش هاي به نژادي مبتني بر انتخاب قابل توصيه هستند.