امكان اخلاق‌سازي در فرايند استدلال قضايي

فرايند استدلال قضايي مسئله‌اي اساسي مبتني بر تفكرات فلسفي قاضي است.نحوۀ تطبيق مفاهيم كلي مواد قانوني با مصاديق خارجي آن، همواره تحت تأثير نگاه فلسفي يا زباني قاضي قرار دارد. هر نظريۀ فلسفي از زاويۀ متفاوتي به آن مي‌نگرد. براساس رويكرد ديالكتيكي هگل و كاركرد زباني ويتگنشتاين و تفسير گادامري از قانون، فرايند استدلال قضايي امكان اخلاق‌سازي به‌خصوص طبق مكاتب غيرواقع‌گرا را داراست. مقالۀ پيش‌رو با نگاهي نو مبتني بر روش تحليلي و توصيفي، به واكاويامكان اخلاق‌سازي در فرايند استدلال قضايي پرداخته است. از ديدگاه هگل، حقوق به‌سبب ديالكتيك حاكم بر اراده‌گرايي قاضي در استدلال قضايي، در حال «شدن» است. اين امر عنصري اساسي براي تحقق «اكنون اجتماعي» است و «اكنون اجتماعي» بستري براي شكل‌گيري هنجارهاي اخلاقي است. طبق رويكرد كاركرد زباني در فرايند استدلال قضايي، زبان فقط بازتاب‌دهندۀ مفاهيم نيست، بلكه سازندۀ آن است. فرايند استدلال قضايي ممكن است به تغيير عناوين كيفري يا حقوقي منتهي شده و موجب تغيير يا خلق هنجارهاي اجتماعي شود. در هرمنوتيك فلسفي بين نگرش فلسفي قاضي و متن قانون دور هرمنوتيكي وجود دارد. در هر قرائت، مفاهيم جديد به‌دست مي‌آيد كه درست و قابل اعمال است. اين نظريه در فرايند استدلال قضايي و اجراي قوانين مطابق آن در شكل‌گيري ارزش‌هاي اخلاقي نقش اساسي دارد. ازاين‌رو طبق نظريۀ هگل در معرفت اخلاقي فرايندهاي سه‌گانه، به اخلاق‌سازي منجر مي‌شود.