زندان به‌مثابه بستري مسخ‌كننده يا تعالي‌بخش: مطالعه كيفي تجربه زندان در ميان متهمان به قتل در زندان عادل‌آباد شيراز

هدف زندان، مجازات، نگهداري يا بازپروري زنداني است، كه در اين ميان زندانيان متهم به قتل و بازپروري آن‌ها وضعيت متفاوتي دارند. شناخت تجربه و نگرش اين افراد به زندان مي‌تواند به سياست‌گذاران كمك كند كه اهداف زندان را اصلاح‌ كرده يا تعالي بخشند. هدف پژوهش حاضر واكاوي تجربه زندان در ميان 21 زنداني متهم به قتل در زندان عادل‌آباد شيراز است. داده‌ها با مصاحبه نيمه‌ساختاريافته و روي نمونه‌اي هدفمند جمع‌آوري و با روش تحليل مضموني تحليل شدند. نتيجه تحقيق نشان داد كه زندگي در بند قتل، بسيار سخت و طاقت فرساست؛ به‌طوري‌كه فرد زنداني از مرحله‌اي به بعد، شناخت خود درباره محيط را تاحدودي از دست مي‌دهد و دچار نوعي مسخ‌شدگي مي‌شود. زندان براي قاتل، محيطي است پرمخاطره با فرهنگ خاص خود كه فرصت سوزي را به وجود مي‌آورد و فرد از داغ ننگ آن نيز دچار اضطراب است. البته قاتلاني كه اميد به رهايي دارند، در محيط توانمندساز زندان، با ايجاد تغيير مثبت در زندان توانسته‌اند در فعاليت‌هاي فرهنگي زندان مشاركت كرده و خود را تعالي بخشند. به‌طوركلي اينكه فرد چه تجربه‌اي در زندان دارد، بيشتر مبتني‌بر عامليت وي –تجارب زيسته گذشته و اهداف و آرمان‌هايش است تا ساختار محدودكننده زندان؛ اگرچه نظام كنترلي زندان نيز براي همه گروه‌ها درك و تجربه مشتركي را دارد. با توجه به نتايج تحقيق، كم‌كردن فشارهاي رواني زندانيان در بند قتل به‌خصوص زندانيان تازه‌وارد با ابزارهاي كنترلي و نظارتي به‌روز و دقيق‌تر، جداكردن قاتلان غيرعمد از عمد، برگزاري كلاس‌هاي مشاوره به‌صورت ممتد و نظارت بهتر بر محيط از سوي زندان پيشنهاد مي‌شود.