مقايسه درصد و اجزاي اسانس دو ژنوتيپ ريحان افريقايي (Ocimum gratissimum L.) در دو فصل بهار و پائيز

ژنتيك گياه داراي نقش مهم در تعيين نوع و ميزان متابوليت‌هاي ثانويه در گياهان دارويي مي‌باشد و بر همين اساس همواره شناخت گونه‌ها و ارقام داراي توانمندي ژنتيكي بالا در توليد متابوليت‌هاي دلخواه در صدر برنامه‌هاي اصلاحي گياهان دارويي قرار دارد. تحقيق حاضر با هدف بررسي تغييرات پروفايل شيميايي اسانس دو ژنوتيپ با كد بذر 278 و 296 گياه ريحان گونه گراتيسيموم (Ocimum gratissimum L.) طي فصل‌هاي بهار و پائيز سال 1398، در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز در قالب طرح كرت هاي خرد شده در زمان انجام شد. بخش هوايي گياهان در زمان‌هاي فوق در مرحله تمام گل برداشت و در سايه و دماي محيط خشك شدند. اسانس گياهان خشك شده به روش تقطير با آب و دستگاه كلونجر استخراج و كميت و كيفيت اجزاي اسانس گياه با دستگاه GC-MS مورد آناليز قرار گرفت. بر اساس نتايج آناليز كيفي اسانس، 50 تركيب مختلف در اسانس ژنوتيپ‌هاي 278 و 296گياه دارويي ريحان گراتيسيموم شناسايي شد. بيش از 98 درصد تركيبات شناسايي شده در اسانس اين دو ژنوتيپ در پنج كلاس شيميايي شامل مونوترپن هاي هيدروكربنه و اكسيژن‌دار و سزكوئي‌ترپن‌هاي هيدروكربنه و اكسيژن‌دار و فنيل پروپانوئيدها قرار داشتند. تيمول جزء غالب اسانس ژنوتيپ 278 در ماه هاي خرداد (35.48 درصد) و آبان (45.85 درصد) بود، تركيب گاما ترپينن در ژنوتيپ 278 از 13.15 درصد در خرداد ماه به 25.80 درصد در آبان ماه، افزايش يافت. تيمول در اسانس ژنوتيپ 296 وجود نداشت و تركيب دي‌هيدرواوژنول كه به كلاس شيميايي فنيل پروپانوئيدها تعلق دارد، به عنوان تركيب اصلي اسانس ژنوتيپ 296 گياه ريحان گراتيسيموم شناخته شد و مقدار آن در دو برداشت تغيير معني‌داري نداشت. در مجموع، با توجه به اجزاي اصلي اسانس دو ژنوتيپ و رشد مناسب آن ها بصورت چندساله و امكان چندين برداشت در طول سال، تحقيقات بيشتر جهت كشت آنها در سطح وسيع در شرايط استان خوزستان توصيه مي شود.