تحليل مربع تنشي طنز در فرايند نشانه‌معناشناسي شعري از ابوالقاسم حالت

الگوي تحليل نشانه‌معناشناسي گفتماني، به‌عنوان رهيافتي نو براي دستيابي به كل معناي متن، يكي از روش‌هاي مناسب تجزيه و تحليل آثار ادبي است. اين رويكرد، توانايي تحليل ساختمان طنز را در اختيار مخاطب مي‌گذارد. طنز، به‌مثابه‌ ژانري هنري، همواره در متون ادبي اهميت و اقبال ويژه‌اي داشته است. بررسي نشانگاني نمودهاي طنز در يك اثر، مي‌تواند نقاط پررنگ را در طيفِ انديشه‌ي خالقِ آن، آشكار سازد. ابوالقاسم حالت (1298-1371) يكي از موفق‌ترين طنز‌پردازن در حوزه‌ي ادب فارسي معاصر است و اشعار او بيان حقايق جدي و واقعي از موقعيت سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايران در قالب عباراتي طنزآميز است. در اين مقاله، با خوانش دقيق طنز در شعر «ابوالقاسم حالت»، مؤلفه‌هاي نشانه‌معناشناسي آن را باتوجه‌به آرايش نيروهاي هم‌سو و معارض، بررسي و تمهيدات متن بر اساس مربع تنشي براي تأمين مقاصد گفتماني را واكاوي مي‌كنيم. بدين منظور، نخست به بررسي نشانه‌شناسي شعر مي‌پردازيم و پس از آن، به تحليل طنز در شعر وي خواهيم پرداخت. پژوهش حاضر از نوع توصيفي‌تحليلي است و داده‌ها با استفاده از شيوه‌ي تحليل محتوا، به روش كتابخانه‌اي و بر اساس دانش نشانه‌معناشناسي بررسي، تجزيه و تحليل شده است. در تحليل گفتماني طنز ابوالقاسم حالت، تلاش بر اين است تا از نشانه‌هاي منفرد، خُرد‌نشانه‌ها، كلان‌نشانه‌ها و مجموعه‌اي از نشانه‌ها عبور كنيم تا بتوانيم به وراي نشانه‌ها، يعني آنجايي كه نشانه‌ها با يكديگر تعامل برقرار مي‌كنند، برسيم و بدين ترتيب بتوانيم به خوانشي گفتماني دست يابيم. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه شاعر با گذر از مربع معنايي و رسيدن  به مربع تنشي، چگونه شرايط گفتمان را تغيير مي‌دهد و معاني سيال را توليد مي‌كند.