مسائل رواني و اجتماعي بازنشستگي در ايران: يك مطالعه كيفي

اهداف: بازنشستگي يك موضوع بالقوه چالش‌برانگيز در سالمندي است كه تأثيرات متفاوتي در ابعاد مختلف زندگي افراد سالمند ايجاد مي‌كند. اين مطالعه با هدف درك پيامدها، موانع و تسهيل‌كننده‌هاي رواني اجتماعي بازنشستگي انجام شد. مواد و روش ها: در اين پژوهش از روش تحليل محتواي كيفي قراردادي استفاده شد. نمونه‌ها با استراتژي حداكثر تنوع و به روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. نمونه اين تحقيق را 22 نفر از افراد داراي تجربه يا تخصص در حوزه بازنشستگي تشكيل دادند. داده‌ها با تكنيك مصاحبه نيمه‌ساختاريافته در بازه زماني اسفند ماه 1397 تا شهريور ماه 1398جمع‌آوري شد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از رويكرد گرانهايم و لاندمن انجام شد. يافته ها: مشاركت‌كنندگان اين پژوهش 59 درصد مرد و 41 درصد زن بودند. بر اساس نتايج مطالعه، چهار طبقه اصلي و سيزده زيرطبقه استخراج شد كه جنبه‌هاي مختلف رواني و اجتماعي پديده بازنشستگي را پوشش مي‌دادند. طبقه چالش‌هاي رواني و اجتماعي شامل زيرطبقات محروميت عاطفي، كاهش تاب‌آوري رواني، فقدان نقش، انزواي اجتماعي و چالش‌هاي خانوادگي بود. دو زيرطبقه توسعه علايق و فعاليت‌هاي فعالانه و آزادي و رهايي، طبقه رشد بعد از بازنشستگي را تشكيل دادند. در طبقه موانع سازگاري بازنشستگي، زيرطبقات مشكلات در سلامت، فقدان برنامه بازنشستگي و نقص ساختار كلان شناسايي شدند. زيرطبقات ويژگي‌هاي فردي، ويژگي‌هاي شغلي و سيستم‌هاي حمايت اجتماعي نيز در طبقه تسهيلگرهاي زمينه‌اي و حمايتي قرار گرفتند. نتيجه گيري: نتايج پژوهش نشان داد كه افراد در مرحله بازنشستگي با چالش‌هاي رواني اجتماعي و يا فرصت‌هاي رشددهنده مواجه مي‌شوند. گرچه موانع و تسهيلگرهايي نيز در سازگاري با بازنشستگي نقش دارند؛ بنابراين توجه به آماده‌سازي براي بازنشستگي موضوع مهمي در حوزه خدمات سالمندي مطرح مي‌شود. ارائه دهندگان خدمات سالمندي و متخصصان سلامت مي‌توانند با استفاده از نتايج اين مطالعه در مداخلات خود، زمينه ارتقاي بهزيستي رواني و اجتماعي بازنشستگان و خانواده‌هاي آن‌ها را فراهم كنند.