بسامد و امكانات دستوري نمود

اصل بسامد زباني يكي از عوامل درونزباني است كه بر اساس آن زبان تمايل به صرف كمترين انرژي براي تلفظ و بيان ساختهاي مختلف زباني دارد. فرضيه هاي مطرح در اين زمينه كه بر پايۀ دو ديدگاه تاريخي و همزماني بررسي شدند، عبارتند از: افزايش و يا كاهش امكانات دستوري نمود در گذر زمان حاصل بسامد آن است، يعني هرگاه هر يك از انواع نمود آغازي، مستمر و تكميلي در گذر زمان بسامد بيشتري پيدا كرده، از امكانات بياني و دستوري آن كاسته شدهاست و برعكس. فرضيۀ دوم نيز كه در قالب نگاه همزماني است بيان ميكند، هر يك از انواع نمود در فارسي معاصر كه بسامد بيشتري دارد، داراي امكانات دستوري و صوري كمتري است. لذا پيكرهاي از متون فارسي نو متقدم و فارسي معاصر كه شامل 8549 بند فعلي است، فراهم آورديم. ابتدا امكانات بياني هر يك از انواع نمود آغازي، مستمر و تكميلي و سپس بسامد هر يك را شمرديم و دادههاي بهدست آمده را در دو دورۀ مذكور مورد مقايسه قرار داديم. نتايج بهدستآمده از تحليل و بررسي پيكرۀ پژوهش صحت هر دو فرضيه را تآييد ميكند، يعني بين كاهش يا افزايش تعداد امكانات دستوري نمود در گذر زمان و بسامد آنها رابطۀ معكوس وجود دارد. در مورد فرض دوم نيز وجود رابطۀ معكوس بين بسامد و تعداد هر يك از انواع نمود در مقايسه با ديگر انواع آن تأييد شد.