بررسي كتاب فارسي پايه هشتم از ديدگاه زبان‌شناسي اجتماعي-شناختي

زبان‌شناسي اجتماعي شناختي، نگرشي نو در حوزه‌ زبان‌شناسي است كه از تعامل دو رويكرد زبان‌شناسي اجتماعي و زبانشناسي شناختي بوجود آمده و هدف آن بررسي ابعاد اجتماعي شناختي زبان در كاربرد روزمره است. پژوهش حاضر توصيفي-تحليلي بوده و هدف از آن تحليل كتاب فارسي پايه‌ هشتم، دوره‌ متوسطه‌ اول (اكبري شلدره، 1397) در چارچوب زبان‌شناسي اجتماعي شناختي است. در اين مطالعه، واحد تحليل جمله و داده‌ها به شيوه‌ اسنادي و تمام‌شماري استخراج شده‌اند. از ميان 1200 جمله‌ استخراج‌شده، جمله‌هايي كه ساختار استعاري داشتند، (500 جمله)، بر اساس طرح‌واره‌هاي تصوري جانسون (1987) بررسي شدند. از اين ميان، جمله‌هاي حاوي متغيرهاي اجتماعي (170 جمله) مشخص شده و در پايان تعامل ‏طرح‏واره‏هاي تصوري با متغيرهاي اجتماعي مورد تحليل (كمّي و كيفي) و بازنمايي قرار گرفتند. در اين تعامل 320 مورد طرح‌واره‌ تصوري و 240 مورد متغير اجتماعي مشاركت داشتند. طرح‏واره‏هاي تصوري «نيرو»، «حركت»، «حجم» و «فرايند» و متغيرهاي اجتماعي «نگرش اعتقادي و مذهبي»، «فرهنگ» و «همبستگي» بيشترين مشاركت را در تعامل دو رويكرد زبان‌شناسي شناختي و اجتماعي داشتند. گرچه كاربرد بيش از 500 جمله‌ استعاري نشان مي‌دهد كه مؤلفان به رشد خلاقيت و تفكرات انتزاعي نوجوانان توجه داشته‌اند؛ اما، با توجه به تعامل 34 درصدي از جمله‌هاي استعاري با متغيرهاي اجتماعي، نگارندگان معتقدند رويكرد زبان‌شناسي اجتماعي شناختي در اين كتاب به تماميت به منصه‌ ظهور نرسيده است. از ديگر يافته‌ها آن‌كه هر چه تعداد طرح‏واره‏ها نسبت به متغيرهاي اجتماعي در يك جمله بيشتر باشد، آن جمله از پيچيدگي مفهومي بيشتري برخوردار است و عكس آن نيز صادق است. ايجاد حس صميميت با كاربرد بالاي متغير «همبستگي»، تبعيض جنسيتي، معرفي فرهنگ ايرانياسلامي در ساختارهاي استعاري از ديگر يافته‌هاي اين پژوهش مي‌باشند.