تزاحم فضايي در نواحي روستايي پيرامون كلان‌شهر تهران نمونه پژوهش: بخش رودبار قصران

طرح مسئله: كلان‌شهرها به دليل تمركز بيش از حد جمعيت و سرمايه، براي رشد و گسترش خود به سوي نواحي پيراموني كشيده و با خورندگي روستاها و زمين‌هاي پيرامون، تحولات مختلفي ازجمله تغيير كاربري زمين‌ها را سبب مي‌شوند. اين تحولات به پيدايش مخاطرات محيط‌زيستي منجر و ناپايداري فضايي را موجب مي‌شود كه بدون توجه به روندها نمي‌توان براي حل مسائل و چالش‌هاي پيش رو به‌ويژه درزمينه كاربري اراضي پيرامون كلان‌شهرها آماده بود.  هدف: پژوهش حاضر با هدف تحليل تزاحم فضايي نواحي روستايي، در پي آن است با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي، زمين‌هاي تغيير كاربري يافته طي سال‌هاي 1986 (1365)، 2001 (1380) و 2016 (1395) را در بخش رودبار قصران شهرستان شميرانات شناسايي كند.  روش: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف، كاربردي و براساس روش، توصيفي تحليلي است. شيوه گردآوري داده‌ها با توجه به ماهيت پژوهش، كتابخانه‌اي و به‌صورت بازديد ميداني و مبتني بر استفاده از روش‌هاي سنجش از دور براي تحليل تغيير كاربري زمين‌هاي نواحي روستايي در بازه زماني 30ساله در بخش رودبار قصران است. تصاوير ماهواره‌اي با بهره‌گيري از نرم‌افزارهاي ENVI 5.3 و  ARC MAP 10.2تحليل شده است.  نتايج: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد مساحت پوشش زمين‌هاي كوهستاني و باير (%13.06) كاهش يافته و درمقابل بر پوشش زمين‌هاي باغي (%2.12)، مرتع (%7.55) و زمين‌هاي ساخته‌شده (%3.39) افزوده شده است؛ همچنين يافته‌هاي حاصل از تحليل زنجيره ماركوف – CA نشان مي‌دهد با ادامه روند فعلي در افق 2031، از پوشش سبز (باغ و مراتع) و پوشش باير و كوهستاني كاسته و به زمين‌هاي ساخته‌شده افزوده خواهد شد. نتايج پژوهش حاكي است تغييرات پوشش زمين در منطقه پژوهش در پي ايجاد تقاضاي شهرنشينان، خزش شهري، ضعف نظارت و قوانين و براي دستيابي به سود بيشتر به سمت كاربري‌هاي ناسازگار با محيط بوده است. اين تغيير پوشش و كاربري زمين، علاوه بر آثار اقتصادي و اجتماعي به شكل‌گيري تزاحم فضايي در بخش رودبار قصران انجاميده است.  نوآوري: در اين پژوهش ضمن بررسي و تبيين تغيير كاربري زمين‌ها در محدوده پژوهش، تزاحم فضايي تغييرات ايجادشده در كاربري زمين‌ها نيز در مركز توجه بوده است؛ افزون بر اين تلاش شده است چشم‌اندازي از وضعيت آينده منطقه در قالب پيش‌بيني تغيير پوشش و كاربري زمين ترسيم شود.