چيستي شخصيت در نظام فلسفي ملاصدرا

اين پژوهش در صدد بررسي ديدگاه ملاصدراي متأله، پيرامون چيستي شخصيت است؛ اين مهم، با نگرشي نو بر مباحث علم النفس صدرايي و با ابتناء بر مباني عام فلسفي ايشان، نظير«اصالت وجود»، «تشكيك در مراتب وجود» و... امكان پذير مي گردد. پرسش اساسي اين مقاله عبارت است از اينكه: ملاصدرا بر اساس نظام فلسفي خود، چيستي شخصيت را چگونه تبيين مي كند؟ در اين راستا، با بهره گيري از روش توصيفي – تحليلي، پس از إحصاء و استخراجِ مؤلفه هاي شخصيت از آثار ملاصدرا، مدل شخصيت فلسفي – اخلاقيِ ملاصدرا، به عنوان اولين مدل شخصيت فلسفي در حوزۀ فلسفه ي اسلامي، تبيين و ارائه مي گردد. دستاوردهاي اين پژوهش عبارتند از: ارائۀ مدل شخصيت وجودي انسان، در نموداري طولي در سه مرتبه: فطرت عام (به عنوان عامل زمينه ساز شخصيت)؛ شخصيت غيراراديِ پايه؛ و شخصيت اراديِ خاص. دو مرتبۀ نخست، عمدتاً زمينه سازِ مرتبۀ اصليِ شخصيت محسوب مي شوند؛ آنچه شاكلۀ شخصيت ارادي انسان را مي سازد، ملكاتِ غالب و مكتسبۀ آدمي است؛ اين مرتبه از شخصيت، مبناي ادراكات، اعمال، افكار و نيات انسان در اين دنيا و معيار تعلق ثواب و عقاب و نيز خلودِ در جنت و نار در نشأه بعدي بوده و حقيقت شخصيت انسان صدرايي مبتني بر آن است.