تحليل سيستمي مواجهه‌ وجودي آدمي با خدا در فلسفه‌ ملاصدرا

ملاصدرا در آثارش از دو تلقي از خدا سخن مي گويد: خداي مطلق و جامع اسما و خداي متجلي با اسم خاص براي هر انساني. تلقي دوم از خدا، به نظر ملاصدرا بت مفهومي است. پرسشي كه در اين موضع مطرح مي شود به اين قرار است: ميان خداي مطلق و جامع اسما و خداي متجلي با اسم خاص براي هر انساني، فاصله اي وجود دارد. اين فاصله را چه چيزي پر مي كند؟ و ملاصدرا براي اينكه با خداي رهاي از هر تعين و قيدي مواجه شويم چه راهكار يا راهكارهايي ارائه مي كند؟ دستاوردهاي اين پژوهش به اين قرار است: 1. ملاصدرا در مواضعي تحليل خداي رهاي از هر قيد و خداي حاضر در هر موطن و مواجهه‌ با او را در طور عقل مي داند و عقل را عهده دار پر كردن فاصله‌ ياد شده مي داند نه طور وراي طور عقل را؛ 2. همچنين، از نظر او، در مواضعي كشف و در مواردي، انسان كامل فاصله‌ مذكور را پر مي كند و در پرتو انسان كامل و اقتدا به او هر انساني مي تواند با خداي جامع اسما و خداي جامع «تعالي و حضور» در جهان روبرو شود؛ 3. در تحليل شبكه اي مواجهه‌ آدمي با خدا مي توان گفت: موقعيت وجودي فرادست، زمينه را براي كشف آماده مي كند و كشف نيز در مرحله‌ بعد سبب ارتقاي موقعيت وجودي مي شود اما آنچه تمام كننده‌ شبكه اي از روابط و مؤلفه هاست انسان كامل است؛ 4. ملاصدرا در مواضعي به امتناع مواجهه‌ با ذات الهي باور دارد و در موضع مقابل، از شناخت ذات الهي سخن مي گويد. نگارنده بر اين عقيده است كه: موضع دوم او قرائن و شواهد مؤيد محكمي دارد.