بررسي ميزان توجه به مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي با استفاده از فناوري‌هاي آموزشي در كتابهاي درسي علوم تجربي پايه اول ايران و روسيه

پيشينه و اهداف:هدف از پژوهش حاضر بررسي و مقايسه ميزان استفاده از فناوري‌هاي آموزشي براي پرورش تفكر انتقادي دانش‌آموزان در كتاب‌هاي درسي علوم تجربي پايه اول ابتدايي كشورهاي روسيه و ايران مي‌باشد. روش‌ها‌: روش پژوهش توصيفي – تحليلي است و نمونه آماري آن كتاب‌هاي درسي علوم تجربي پايه اول ابتدايي كشورهاي ايران و روسيه مي‌باشد. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش چك‌ليست محقق ساخته تفكر انتقادي و فناوري نرم و سخت است. روايي اين چك‌ليست توسط آموزگاران مجرب و 4 نفر از اساتيد حوزه علوم تربيتي (تكنولوژي آموزشي و آموزش ابتدايي) مورد تأييد قرار گرفت. تعيين پايايي ابزار و اطمينان از آن از طريق فرمول ويليام رومي محاسبه شده است. يافته‌ها:نتايج تحليل محتواي كتب علوم تجربي نشان داد كه در كتاب‌هاي اول هر دو كشور از فناوري‌هاي سخت و نرم براي آموزش تفكر انتقادي استفاده شده است. درصد فراواني استفاده از فناوري نرم براي پرورش روحيه تفكر انتقادي در كتاب علوم تجربي پايه اول كشور ايران 75.65 و براي فناوري سخت 24.35درصد بوده است. به علاوه، درصد فراواني استفاده از فناوري نرم براي پرورش روحيه تفكر انتقادي در كتاب علوم تجربي سال اول روسيه 51.64 درصد و استفاده از فناوري سخت 48.35 درصد روسيه بوده است. همچنين در بين مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي بيشترين درصد فراواني در كشور ايران مربوط به مؤلفه درگيركردن با درصد فراواني 25.49 و در روسيه مربوط به مؤلفه درگير كردن با درصد فراواني32.02درصد بوده است. كمترين درصد فراواني در بين مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي در ايران مربوط به مؤلفه قضاوت و ارزشيابي با درصد فراواني 2.87 و در روسيه مربوط به مؤلفه قضاوت و ارزشيابي با درصد فراواني 3.84 درصد بوده است. تركيب فناوري هاي نرم و سخت در محتواي كتاب هاي علوم تجربي امكان يادگيري موثرتر فراهم مي كند و فرايند يادگيري را براي دانش آموزان جذاب تر مي كند. در مؤلفه‌هاي ديگر تفكر انتقادي درصد فراواني در كشورهاي روسيه و ايران بدين ترتيب بوده است: پرسش مناسب در روسيه 18.33 و ايران 11.60 درصد، در مؤلفه جمعي بودن در ايران 10.01 درصد و در روسيه 10.04، در مؤلفه تجزيه و تحليل روسيه 7.30 درصد و در ايران 5.15، در مؤلفه استدلال روسيه 7.63 و ايران 5.15، در مؤلفه تركيب درصد فراواني روسيه 7.95 و در ايران درصد فراواني اين حيطه 5.6 درصد بوده است. نتيجه‌گيري: تركيب فناوري‌هاي نرم و سخت در محتواي كتب امكان يادگيري مؤثرتر و جذاب‌تر را براي دانش‌آموزان فراهم مي‌آورد. در واقع، فناوري‌هاي نرم، فناوري‌هاي سخت را تكميل كرده و به آنها قوام مي‌دهند كه باعث جان‌بخشي به فناوري‌هاي سخت شده و امكان رشد و توسعه تفكر انتقادي و حيطه‌هاي مربوط به آن را فراهم مي‌آورد. فناوري‌هاي سخت به عنوان ابزارهاي قابل دسترس و ملموس و فناوري‌هاي نرم به عنوان مجموعه‌اي از ايده‌ها، طرح‌ها، ابداعات و ابتكاراتي كه در طراحي آموزشي، تعيين و تدبير رويكردها و الگوهاي آموزشي تبلور مي‌يابد در افزايش اثر تدريس و بهبود يادگيري دانش‌آموزان نقش بسزايي دارند. فناوري سخت به‌تنهايي داراي ارزش نيست؛ بلكه اين فناوري‌هاي نرم هستند كه به فناوري‌هاي سخت، اعتبار و ارزش مي‌بخشند. بايد درنظر داشت كه دربازنگري برنامه درسي تغييرات صوري و سطحي جوابگو نخواهد بود و به تحولات بنيادين منطقي در كليه فرايندهاي برنامه درسي نياز است. به همين دليل پژوهشگران درهم تنيدگي منسجم و يكپارچه تفكر انتقادي در كتاب هاي درسي را توصيه مي‌كنند. در اين راستا روش استفاده از فناوري‌هاي سخت و نرم و چگونگي پياده‌سازي آن‌ها در قالب مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي در كتاب درسي علوم سال اول كشور ايران و روسيه مورد بررسي و تأكيد قرار گرفته است.