بررسي مفهوم كارآفريني در آموزش عالي كشور: مروري نظام‌مند بر مقالات پژوهشي آموزش كارآفريني با رويكرد تحليل مضموني

پيشينه و اهداف: مقاله حاضر باهدف تحليل كلمات و واحدهاي معنايي استفاده‌شده براي تعريف كارآفريني و توصيف كارآفرين در مقالات پژوهشي آموزش كارآفريني در مؤسسات آموزش عالي انجام‌شده است. روش‌ها:مطالعه حاضر به لحاظ ماهيت، سنتز پژوهشي (مروري نظام مند بر متون)، ولي به لحاظ روش هاي تجزيه‌وتحليل، جزو پژوهش هاي تحليليتركيبي است. براي اين منظور از فنون تحليل مضمون و تحليل متن استفاده گرديد. تمام مقالات نمايه شده در پايگاه استنادي علوم جهان اسلام كه موضوع آن‌ها «آموزش كارآفريني» در آموزش عالي بودند به‌عنوان جامعه آماري انتخاب شدند. با راهبرد جستجوي برگزيده، تعداد 137 مقاله بازيابي شد كه بعد از ملاحظه معيارهاي مطالعه از قبيل داشتن داوري همتا و بحث شدن آموزش كارآفريني در دانشگاه، 92 مقاله براي تحليل باقي ماندند. در اين فرآيند با استفاده از نرم افزارهاي تكست استات2، ماكس كيودا10 و اكسل، جملاتي كه به تعريف كارآفريني يا توصيف فرد كارآفرين پرداخته بودند، تحليل شدند. يافته ها:يافته هاي مقاله در سطح اول تحليل، يعني تحليل «واژگان»، نشان داد كه در متون پژوهشي در ايران، ده توصيف اول (به عبارتي ده واژه اول) كه براي تعريف كارآفريني يا توصيف كارآفرين بيشتر مورداستفاده قرارگرفته‌اند به ترتيب عبارتند: نوآوري (فراواني 156 و 8.8 درصد)، منبع (فراواني 100 و 5.7 درصد)، كار/ فعاليت (فراواني 75 و 4.2 درصد)، فرآيند (فراواني 54 و 3.1 درصد)، كسب وكار (فراواني 43 و 2.4 درصد)، خطرپذيري/ ريسك پذيري (فراواني 43 و 2.4 درصد)، اقتصاد (فراواني 41 و 2.3 درصد)، خلق/ ايجاد (فراواني 41 و 2.3 درصد)، فرصت (فراواني 38 و 2.2 درصد). يافته هاي سطح دوم تحليل، يعني تحليل واحدهاي معنايي، نشان داد كه بيشترين واحد معنايي در سطح تحليل مقوله هاي اصلي مربوط به توصيف «ويژگي هاي فرد كارآفرين» است. در بين تمام زير مقوله‌هاي تحليل واحدهاي معنايي، ده واحد معنايي كه بيشتر از بقيه به آن‌ها پرداخته‌شده است به ترتيب عبارت است از: واحد معنايي «مخاطره پذيري يا ريسك پذيري» با 33 واحد معنايي در اولويت اول قرار دارد. در اولويت دوم واحد معنايي «فرصت طلب» بودن فرد كارآفرين با 22 واحد معنايي و «نوآوري» با 16 واحد معنايي در اولويت سوم قرار داشتند. اولويت هاي بعدي به ترتيب عبارتند از: «ايجاد كسب‌وكار (جديد)» با تعداد 16 واحد معنايي،«عرضه محصول جديد به بازار» با تعداد 13 واحد معنايي، «خلاقيت» فرد كارآفرين با 13 واحد معنايي، «توانايي بسيج منابع» با 12 واحد معنايي،«اعتمادبه‌نفس» با 12 واحد معنايي؛ «بهبود وضعيت اقتصادي» با 11 واحد معنايي و «عرضه خدمتي جديد» با تعداد 8 واحد معنايي. مقايسه دو سطح تحليل نشان داد كه در ده مؤلفه اول هر دو سطح تحليل، همپوشاني زيادي وجود دارد؛ ولي با مقايسه ترتيب اولويت بندي مؤلفه‌ها، مي توان دريافت كه محققان در ايران، كارآفريني را بيشتر تحت سيطره افراد «مخاطره پذير/ ريسك پذير» و «فرصت طلب» مي دانند و ويژگي «نوآوري» آن‌ها در مرتبه سوم اولويت قرار دارد. درحالي‌كه در تعريف و توصيف كارآفريني و زير موضوعات آن، واژه «نوآوري» بيشترين كاربرد را داشته است. نتيجه گيري: نتيجه به‌دست‌آمده حاكي از آن است كه: اولاً، هم در سطح واحدهايي معنايي و هم در سطح واژگان مورداستفاده، متخصصان آموزش كارآفريني در دانشگاه هاي ايران، همسو با متخصصان امر، آن را محرك نوآوري و منتهي به خلق كسب وكار و ايجاد اشتغال مي دانند. دوم اينكه، چون در هر دو سطح تحليل، يافته ها حاكي از توجه بيشتر به ويژگي هاي فرد كارآفرين است؛ لذا شايد بتوان نتيجه گرفت كه متخصصان آموزش كارآفريني در دانشگاه هاي ايران، كارآفرين شدن را يك ويژگي فردي مي دانند؛ از همين رو است كه به‌نوعي بر ويژگي هاي افراد كارآفرين تأكيد و توجه وجود دارد. سوم و شايد مهم‌ترين نتيجه اينكه، عليرغم گستره و تنوع مفاهيمي كه در متون آموزش كارآفريني در ايران به آن توجه شده است، شايد سرفصل برنامه هاي درسي مصوب و موردقبول همگان براي آموزش كارآفريني به دانشجويان وجود نداشته باشد؛ و در هر يك از دوره هاي انجام‌شده، بعدي خاص آموزش داده شود و بسياري از موضوعات ديگر مورد غفلت قرار بگيرد يا زمان لازم براي پرداختن به آن‌ها فراهم نشود. گردآوري جامع‌ومانع منابع موردنظر هدف تحقيق و نيز استخراج جملات از متن اصلي مقالات برگزيده‌شده براي تحليل، محدوديت هاي اصلي تحقيق حاضر بودند.